Zderzenie galaktyk

Zderzenie galaktyk w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Zderzenia galaktyk Symulacja komputerowa zderzenia galaktyk spiralnych

Zderzenie galaktyk – zjawisko astronomiczne, które zachodzi, gdy dwie lub więcej galaktyk nachodzi na siebie, zaburzając nawzajem swoje pola grawitacyjne. Proces taki trwa zwykle setki milionów lat i często prowadzi do połączenia się galaktyk w jedną.

Ponieważ odległości między gwiazdami w galaktykach są znacznie większe od gwiazd a nawet układów planetarnych wokół nich, w czasie zderzenia galaktyk dochodzi do bardzo niewielu kolizji gwiazd. Mijanie się gwiazd zaburza jednak orbity okrążających je planet, niszcząc niektóre układy planetarne. Z drugiej strony, mieszanie się obłoków międzygwiazdowych prowadzi do powstawania nowych gwiazd i układów planetarnych.

Kolizje galaktyk są powszechnym zjawiskiem w ewolucji Wszechświata. Galaktyki mają rozmiary rzędu setek tysięcy lat świetlnych, a wewnątrz grup galaktyk ich wzajemne odległości wyrażają się w milionach lat świetlnych. Najpowszechniejsze są zderzenia małych galaktyk satelitarnych z dużymi galaktykami spajającymi grawitacyjnie grupę.

Spis treści

Przebieg zderzenia | edytuj kod

Galaktyki nie są ciałami sztywnymi, a ciała niebieskie znajdujące się na ich obrzeżach są słabo związane siłami grawitacyjnymi z pozostałą częścią galaktyki. Gdy galaktyki zbliżą się do siebie, przyciąganie grawitacyjne przyciąga je ku sobie. Bliższe części galaktyk przyciągają się silniej, a dalsze słabiej. Objawia się to jako siły pływowe deformujące galaktyki; galaktyki zostają rozciągnięte, z ich zewnętrznych części tworzą się ogony pływowe.

Niekiedy zderzenie dużej galaktyki spiralnej z mniejszą może doprowadzić do powstania nietypowej galaktyki pierścieniowej, zachowującej częściowo dawną strukturę (dysk).

„Galaktyczny kanibalizm” | edytuj kod

Faza I - galaktyka Wir i NGC 5195 Faza II - galaktyki Myszy. Z prawej strony ogon pływowy. Faza III - galaktyki Czułki.

Gdy do dużej galaktyki zbliży się mała, zostanie silnie rozciągnięta przez siły pływowe, tracąc pierwotny kształt i stając się strumieniem gwiazd. Gwiazdy w takim strumieniu, które powstawały w innych warunkach niż gwiazdy galaktyki, w której obecnie się znalazły, odróżniają się składem chemicznym lub stadium rozwoju od sąsiednich gwiazd, często też poruszają się odmiennie od nich, np. po orbitach nachylonych względem dysku galaktycznego. Cechy te umożliwiają rozpoznanie pozostałości po wchłoniętych galaktykach.

Fazy łączenia się galaktyk | edytuj kod

Faza pierwsza | edytuj kod

Galaktyki zbliżają się do siebie, ich kształt pozostaje praktycznie niezmieniony. Przykładem tej fazy jest Galaktyka Wir i jej mniejszy towarzysz - NGC 5195).

Faza druga | edytuj kod

Galaktyki przenikają się, ich kształt bardzo się zmienia; w przypadku zderzenia galaktyk spiralnych ramiona mogą przekształcić się w strumienie gwiazd rozciągających się daleko od jąder. Przykładem tej fazy zderzenia jest para galaktyk NGC 4676 A/B).

Faza trzecia | edytuj kod

Galaktyki mieszają się, przestaje być widoczne, które partie należą do której galaktyki. Przykładem tej fazy zderzenia są galaktyki NGC 4038 i 4039).

Zderzenia w historii Drogi Mlecznej | edytuj kod

Z mniejszymi towarzyszami | edytuj kod

Droga Mleczna w swojej historii pochłonęła wiele mniejszych galaktyk[1]. Śladami po takim „galaktycznym kanibalizmie” są strumienie i grupy gwiazd, poruszające się wspólnie po orbitach odmiennych od większości gwiazd Galaktyki[2]. Takimi małymi satelitami, które są aktualnie pochłaniane przez Drogę Mleczną, są niedawno odkryte nieregularne galaktyki karłowate w Strzelcu i Wielkim Psie. Podobny los spotka w przyszłości prawdopodobnie również Obłoki Magellana; część gazu (neutralnego wodoru) z tych galaktyk już teraz tworzy długi Strumień Magellaniczny, łączący je z Drogą Mleczną.

Przyszłe zderzenie z galaktyką Andromedy | edytuj kod

 Osobny artykuł: Zderzenie Galaktyki Andromedy z Drogą Mleczną.

Przypuszcza się, że za około 3-4 miliardy lat Drogę Mleczną czeka kolizja z większą galaktyką Andromedy (M31)[3]. Nawet jeśli nie dojdzie do zderzenia centralnego, już pierwsze bliskie przejście dwóch tak wielkich obiektów zaburzy ich kształt, a ostatecznie, po kolejnych ok. trzech miliardach lat, galaktyki zleją się w jedną galaktykę eliptyczną. Zbliżenie galaktyk zapoczątkuje intensywne procesy gwiazdotwórcze, wskutek zagęszczenia lub wręcz zderzenia obłoków międzygwiazdowych.

Przez lata głównym problemem w opracowaniu scenariuszy zderzenia była nieznana prędkość tangencjalna M31, czyli składowa prędkości styczna do sfery niebieskiej – istniała możliwość, że obie galaktyki mogą się minąć. Wyniki obserwacji Teleskopu Hubble’a opublikowane w maju 2012 roku wskazują, że galaktyki zderzą się[4].

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Krzysztof Hełminiak: Satelity Drogi Mlecznej... czyli co się stanie, gdy podejdziesz za blisko (pol.). Urania - Postępy Astronomii, 2004. [dostęp 2014-01-13]. [zarchiwizowane z tego adresu (2005-03-06)].
  2. ↑ R. Ibata i B. Gibson, Duchy dawnych galaktyk, Świat Nauki 05/07
  3. ↑ John Dubinski: The Merger of the Milky Way and Andromeda Galaxies (ang.). W: Galaxy Dynamics [on-line]. styczeń 2001. [dostęp 2015-03-03]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-09-21)].
  4. ↑ NASA's Hubble Shows Milky Way is Destined for Head-on Collision with Andromeda Galaxy (ang.). HubbleSite News Center, 2012-05-31. [dostęp 2012-06-01].

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Na podstawie artykułu: "Zderzenie galaktyk" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy