Zmiany nazw ulic i placów w Warszawie

Zmiany nazw ulic i placów w Warszawie w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Spis treści

Nieistniejąca tablica z dawną nazwą alei „Solidarności” na murze oporowym tunelu Trasy W-Z Jedna z kilkudziesięciu zmian wprowadzonych w 2017 zarządzeniem zastępczym wojewody mazowieckiego i uchylona wyrokiem Naczelnego Sądu Administracyjnego

Historia | edytuj kod

Pierwsze oficjalnie przyjęte nazwy ulic w Warszawie pochodzą z roku 1770 lub 1771[1] i zostały wprowadzone przez Stanisława Lubomirskiego wraz z obowiązkiem umieszczania kamiennych tablic z nazwą ulicy. Wcześniejsze nazwy miały charakter zwyczajowy i pochodziły np. od nazwisk właścicieli warszawskich jurydyk albo od nazw zawodów. Kolejne nazwy miały miejsce w XIX wieku w okresie Królestwa Polskiego, gdy carska administracja starała się upamiętnić swoich przedstawicieli czy zasługi w nazewnictwie. Oprócz tego na skutek rusyfikacji obowiązywały napisy dwujęzyczne – rosyjskie cyrylicą i polskie.

W czasie I wojny światowej, wraz z niemiecką okupacją, doszło do kolejnych zmian nazewnictwa. Ich celem było wyrugowanie śladów rosyjskiej dominacji. W tym okresie poszerzono po raz pierwszy powierzchnię miasta wychodząc poza granice carskich umocnień, co spowodowało konieczność uregulowania nazewnictwa ulic przebiegających na nowo przyłączonym obszarze.

W okresie międzywojennym zmiany nazw ulic miały związek z przywracaniem nazw polskich, jak i upamiętnianiem znanych postaci. Powstała też sieć nowych ulic, często przejmujących nazewnictwo zwyczajowe. W czasie okupacji hitlerowskiej wszystkie nazwy zmienione zostały na niemieckie pisane gotykiem, czasem tylko z zachowaniem pierwotnego sensu nazewnictwa.

Okres powojenny to czas wielkich zmian w nazewnictwie ulic warszawskich. Związane one były z dążeniem do utrwalenia nowej władzy odwołującej się aktywnie do ideologii komunizmu. Podobne procesy dało się obserwować na terenie całego kraju. Zmiana nazewnictwa miała również związek z odbudową miasta, której często towarzyszyło wytyczanie nowych ciągów komunikacyjnych całkowicie burzących przedwojenną siatkę ulic. W okresie tzw. odwilży po śmierci Józefa Stalina, nazewnictwo w Warszawie dobierane było już w sposób mniej rygorystyczny pod względem aktualnego zapotrzebowania ideologicznego. Zaczęto również odwoływać się do postaci mniej lub bardziej znanych z historii Polski. W kwietniu 1954 na sesji Rady Narodowej m. st. Warszawy dokonano zmiany nazw 391 ulic stolicy głównie na obszarach peryferyjnych i w dzielnicach przyłączonych (do tej pory istniało m.in. 13 ulice o nazwie Polna, 10 ulic Granicznych, 8 Parowych, 7 Ogrodowych, 6 Niecałych, 5 Królewskich i wiele innych o tej samej nazwie)[2].

Koniec lat 80. i początek lat 90. XX w. okazał się ponownie rewolucyjny dla nazewnictwa ulic. Wielokrotnie przywracano stare, przedwojenne nazwy, w miejsce nazw związanych z okresem „władzy ludowej”.

Współcześnie większość ulic uzyskuje nowe nazwy zarówno w wyniku postępujących przemian urbanistycznych, jak i nazywania obiektów dotąd nie posiadających nazw własnych. Ponadto zmianom sprzyja powiększanie się Warszawy, która wchłonęła takie miasta jak Rembertów czy Wesoła[3], posiadające własne nazwy ulic, dublujące się z nazwami warszawskimi. Ostatnia duża seria zmian miała miejsce pod koniec roku 2017, w związku z realizacją postanowień tzw. ustawy dekomunizacyjnej uchwalonej w 2016[4]. Wówczas rada miasta zmieniła nazwy sześciu ulic, tak, aby nazwiska nowych patronów brzmiały jak dotychczasowych. Wojewoda mazowiecki uznał, że zmiana powinna dotknąć większej liczby ulic, i zarządzeniami zastępczymi zmienił 50 kolejnych nazw. W związku z tym nastąpił spór prawny, a na mocy wyroku Naczelnego Sądu Administracyjnego od początku 2019 zmiany zarządzone przez wojewodę zostały wycofane. Następnie rada miasta podjęła uchwały zmieniające część spornych nazw[5].

Z uwagi na koszty zmiany adresu wiele zgłaszanych projektów dotyczących zmian nazewniczych nie uzyskuje aprobaty samorządu miejskiego[6].

W 2012 Rada Warszawy dokonała szeregu korekt w nazwach ulic, skwerów i placów, których celem było sprostowanie błędów gramatycznych, składniowych i interpunkcyjnych[7][8][9].

Z punktu widzenia prawnego, problematyka zmian nazw ulic warszawskich jest uregulowana uchwałą Rady m.st. Warszawy z 2003 roku w sprawie systemu nadawania nazw warszawskim placom i ulicom[10]. Zgodnie z nią wnioski w sprawach nadania nazw mogą być zgłaszane przez organy samorządowe, radnych (min. 3 osoby), mieszkańców Warszawy (min. 15 osób) i instytucje i organizacje mające siedzibę w Warszawie. Nowe nazwy muszą być zgodne z zasadami polskiej pisowni i nie mogą być nazwami kłopotliwymi w użytkowaniu (np. nazwy wielowyrazowe, niejasne, obce) czy też nazwami ośmieszającymi. Nazwy tworzone od nazwisk nie mogą być nadawane wcześniej niż po upływie 5 lat od daty śmierci osoby, która ma zostać upamiętniona.

Współcześnie zauważalny staje się pogląd, że nazwy ulic, ściśle związane z rozwojem historycznym i przestrzennym miasta, również stanowią swego rodzaju zabytki i w związku z tym powinny podlegać ochronie przed pochopnymi zmianami. O ryzyku z tym związanym wypowiedział się m.in. Jerzy Waldorff:

Ulice i place zasługują sobie latami na nazwy, które noszą. Pozbawianie ich tych dawnych nazw na cześć jakichś nowszych wielkich ludzi jest objawem lenistwa i chęci wykręcenia się sianem z obowiązków wdzięczności. Nie sztuką jest nazwać fragment miasta imieniem męża, który z epoką powstania tego fragmentu i jego historią niewiele miał wspólnego. Sztuką i rzetelnym dowodem uznania byłoby wybudowanie na cześć bohatera nowej ulicy, która by swym stylem odpowiadała stylowi ukształtowanych przez niego czasów[11].

Pogląd ten znalazł swoje odzwierciedlenie w istniejącym dla Warszawy stanie prawnym, zgodnie z którym zmiana istniejącej nazwy na nową może nastąpić wyłącznie w wyjątkowych przypadkach. Wszelkie decyzje dotyczące nazw winny natomiast uwzględniać zachowanie zgodności z tradycją i dziejami Warszawy oraz polskimi regułami nazewniczymi, utrzymywanie nazw utrwalonych w tradycji oraz uwzględnianie cech charakterystycznych dla danego rejonu, placu lub ulicy. Przy nadawaniu nazw należy wykorzystywać typy nazw pochodzące od nazw własnych, pospolitych oraz pamiątkowe, z zachowaniem równowagi między wymienionymi grupami. W miarę możliwości należy unikać dominacji nazw o charakterze pamiątkowym.

Bemowo | edytuj kod

Białołęka | edytuj kod

Bielany | edytuj kod

Mokotów | edytuj kod

Ochota | edytuj kod

Praga-Południe | edytuj kod

Praga-Północ | edytuj kod

Rembertów | edytuj kod

Śródmieście | edytuj kod

Targówek | edytuj kod

Ursus | edytuj kod

Ursynów | edytuj kod

Wawer | edytuj kod

Wesoła | edytuj kod

Wilanów | edytuj kod

Włochy | edytuj kod

Wola | edytuj kod

Żoliborz | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Katalog detali, warszawa1939.pl.
  2. ↑ Zmiana nazwy 391 ulic w Warszawie. „Życie Warszawy”. Nr 90, s. 4, 15 kwietnia 1954. 
  3. ↑ Analogicznie zmiany nazw się dublujących następowały w miarę włączania nowych obszarów do miasta także w okresie wcześniejszym – np. przy włączaniu Nowej Pragi, więcej: Michał Pilch, Ulice Nowej Pragi, Fundacja Wspierania Kultury, Wydawnictwo Veda, Warszawa 2003, ​ISBN 83-85584-81-1​.
  4. ↑ Ustawa z dnia 1 kwietnia 2016 r. o zakazie propagowania komunizmu lub innego ustroju totalitarnego przez nazwy jednostek organizacyjnych, jednostek pomocniczych gminy, budowli, obiektów i urządzeń użyteczności publicznej oraz pomniki, „Dz.U. 2016, poz. 744”, Internetowy System Aktów Prawnych [dostęp 2018-01-29] .
  5. ↑ a b c d e f g Zmiany nazw ulic w procesie dekomunizacji (pol.). W: Ewidencja miejscowości, ulic i adresów [on-line]. Urząd M. St. Warszawy. [dostęp 2019-08-19]. [zarchiwizowane z tego adresu (2019-08-19)].
  6. ↑ Chcą zmienić nazwę Marszałkowskiej!
  7. ↑ Uchwała N r XLVI/1259/2012 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 8 listopada 2012 r. w sprawie nazw niektórych ulic, placów, ronda i skwerów w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy. W: Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego [on-line]. mazowieckie.pl, 21 listopada 2012. [dostęp 2014-04-15].
  8. ↑ Uchwała nr XLI/1107/2012 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 30 sierpnia 2012 r. w sprawie nazw niektórych ulic i skweru w Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy. W: Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego poz. 6531 [on-line]. edziennik.mazowieckie.pl. [dostęp 2014-04-15].
  9. ↑ Uchwała nr XLVI/1262/2012 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 8 listopada 2012 r. w sprawie nazw niektórych ulic i skwerów w Dzielnicy Wola m.st. Warszawy. W: Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego poz. 7879 [on-line]. edziennik.mazowieckie.pl, 21 listopada 2012. [dostęp 2014-04-28].
  10. ↑ Uchwała Nr VIII/99/2003 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 13 marca 2003 roku w sprawie systemu nadawania nazw ulicom i placom publicznym w m.st. Warszawie [dostęp 2018-01-29] .
  11. ↑ Jerzy Waldorff, „Dolina szarej rzeki”, Warszawa, 1986.
  12. ↑ Fragment ulicy Górczewskiej przy przejeździe kolejowym przemianowany na Starogórczewska w latach 70.
  13. ↑ Uchwała Nr LIV/1360/2017
  14. ↑ Zarządzenie Zastępcze Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 listopada 2017 r. w sprawie nadania nazwy ulicy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”, Warszawa, 10 listopada 2017, poz. 10101.
  15. ↑ Uchwała nr LIV/1628/2009 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 28 kwietnia 2009r. w sprawie zmiany nazwy ulicy w Dzielnicy Bemowo m. st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” Nr 88, poz. 2408.
  16. ↑ Uchwała nr XCIII/2720/2010 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 21 października 2010r. w sprawie zmiany nazwy ulicy w Dzielnicy Bemowo m.st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” Nr 203, poz. 6024.
  17. ↑ Uchwała nr LIV/1628/2009 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 28 kwietnia 2009r. w sprawie zmiany nazwy ulicy w Dzielnicy Bemowo m. st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” Nr 88, poz. 2408.
  18. ↑ Uchwała nr LXVII/2115/2009 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 26 listopada 2009r. w sprawie zmiany nazwy ulicy w Dzielnicy Bemowo m.st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” Nr 221, poz. 7010; Uchwała nr XCIII/2720/2010 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 21 października 2010r. w sprawie zmiany nazwy ulicy w Dzielnicy Bemowo m.st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” Nr 203, poz. 6024.
  19. ↑ Uchwała Nr LXXII/2227/2006.
  20. ↑ Uchwała Nr LXXVI/2370/2006.
  21. ↑ w uchwale błędnie: Ratislava
  22. ↑ Uchwała Nr XXVII/512/2004.
  23. ↑ Uchwała nr LXXXIX/2651/2010 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 9 września 2010 r. w sprawie zmiany nazwy ulicy w Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” Nr 199, poz. 5646.
  24. ↑ Uchwała nr LIV/1355/2017 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 31 sierpnia 2017 r. w sprawie zmiany nazwy ulicy w Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” poz. 7804.
  25. ↑ Uchwała nr LIV/1359/2017 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 31 sierpnia 2017 r. w sprawie zmiany nazwy ulicy w Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” poz. 7808.
  26. ↑ Uchwała nr X/214/2019 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 28 marca 2019 r. w sprawie zmiany nazwy obiektu miejskiego w Dzielnicy Białołęka m.st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” poz. 4928.
  27. ↑ Zarządzenie Zastępcze Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 listopada 2017 r. w sprawie nadania nazwy ulicy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”, Warszawa, 10 listopada 2017, poz. 10105.
  28. ↑ Uchwała Nr LIV/1361/2017
  29. ↑ Uchwała nr 28 Rady Narodowej z dnia 24 listopada 1961 r. w sprawie nadania nazw ulicom, "Dziennik Urzędowy Rady Narodowej m.st. Warszawy", Warszawa, dnia 20 grudnia 1961 r., nr 22. poz. 96., s. 2.
  30. ↑ Zarządzenie Zastępcze Wojewody Mazowieckiego z dnia 9 listopada 2017 r. w sprawie nadania nazwy ulicy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego”, Warszawa, dnia 10 listopada 2017 r., poz. 10137.
  31. ↑ Uchwała Nr XXVIII/582/2011 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 1 grudnia 2011 r. w sprawie nadania nazwy mostowi w Dzielnicach Białołęka i Bielany m.st. Warszawy, Biuletyn Informacji Publicznej m.st. Warszawy [dostęp 2018-01-29] .
  32. ↑ Uchwała Nr LIV/1363/2017
  33. ↑ Uchwała nr LXIII/1767/2018 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 22 marca 2018 r. w sprawie zmiany nazwy ulicy w Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” poz. 3428.
  34. ↑ Uchwała Nr XXXIII/737/2004.
  35. ↑ Spis ulic przemianowanych m.st. Warszawy, Dziennik Zarządu Miasta Stołecznego Warszawy nr 61, 5 lipca 1921, s. 6-12  (pol.).
  36. ↑ JarosławJ. Zieliński JarosławJ., Aleja Niepodległości, m.st. Warszawa – Dzielnica Śródmieście  (pol.).
  37. ↑ Uchwała nr LXXXVI/2571/2010 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 15 lipca 2010 r. w sprawie zmiany nazwy ulicy, nadania nazwy ulicy oraz zmiany patrona ulicy w Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” Nr 174, poz. 4425.
  38. ↑ Uchwała nr LXX/1960/2018 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 5 lipca 2018 r. w sprawie zmiany i zniesienia nazwy ulicy w Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” poz. 7068.
  39. ↑ Uchwała nr XI/234/2019 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 11 kwietnia 2019 r. w sprawie nadania i zmiany nazw obiektów miejskich w Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” poz. 5403.
  40. ↑ Uchwała nr XXII/630/2019 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 28 listopada 2019 r. w sprawie nadania i zmiany nazw obiektów miejskich w Dzielnicy Mokotów m.st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” poz. 14485.
  41. ↑ Historia ul. Jana Karola Chodkiewicza, wyborcza.pl, 3 stycznia 2004  (pol.).
  42. ↑ Uchwała nr XIV/311/2015 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 9 lipca 2015 r. w sprawie nadania nazwy ulicy w Dzielnicy Ochota m.st. Warszawy (pol.). W: e-dziennik urzędowy województwa mazowieckiego [on-line]. 2015-07-30. [dostęp 2015-11-21].
  43. ↑ a b Uzasadnienie do Uchwały Rady Miasta Stołecznego Warszawy w sprawie zmiany i zniesienia nazwy ulicy w Dzielnicy Włochy m.st. Warszawy (pol.). Urząd m.st. Warszawy, 2014. [dostęp 2019-04-27].
  44. ↑ Uchwała Nr XLV/1113/2005.
  45. ↑ Uchwała Nr XXXVI/834/2004.
  46. ↑ Kwiryna Handke: Słownik nazewnictwa Warszawy. Warszawa: Slawistyczny Ośrodek Wydawniczy, 1998, s. 353. ISBN 83-86619-97X.
  47. ↑ Encyklopedia Warszawy. Warszawa: Wydawnictwo Naukowe PWN, 1994, s. 570. ISBN 83-01-08836-2.
  48. ↑ Zmiana nazwy po przyłączeniu miasta Rembertów do Warszawy.
  49. ↑ Uchwała nr XXII/633/2019 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 28 listopada 2019 r. w sprawie zmiany nazwy obiektu miejskiego w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” poz. 14488.
  50. ↑ Uchwała nr LX/1578/2018 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 11 stycznia 2018 r. w sprawie zmiany nazwy ulicy w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” poz. 760.
  51. ↑ Spis nazw ulic objętych tzw. dekomunizacją, warszawa19115.pl.
  52. ↑ Uchwała Nr XL/536/2001 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 24 września 2001 r. w sprawie zmiany nazwy ronda w Dzielnicy Śródmieście Gminy Warszawa – Centrum. „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego Nr 220, poz. 3870”, 17 października 2001. 
  53. ↑ Uchwała Nr LIV/1343/2017
  54. ↑ Warszawa której już nie ma: Plac Saski i Pałac Saski.
  55. ↑ Uchwała nr LVII/1496/2017 Rady miasta stołecznego Warszawy z dnia 17 listopada 2017 r. w sprawie zmiany i zniesienia nazwy ulicy w Dzielnicy Śródmieście m.st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” poz. 10680.
  56. ↑ Uchwała Nr LIV/1362/2017
  57. ↑ Uchwała nr XV/289/2011 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 12 maja 2011r. w sprawie zmiany nazwy ulicy w Dzielnicy Targówek m.st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” Nr 94, poz. 3008.
  58. ↑ a b Jerzy Domżalski, Wiek XX w Ursusie, EZDORAT.
  59. ↑ Uchwała Nr LIV/1364/2017
  60. ↑ Decyzja Rady Warszawy o zmianie nazwy uchylona w lutym 1998 przez Naczelny Sąd Administracyjny po proteście radnych lewicy.
  61. ↑ Uchwała nr LV/1651/2009 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 14 maja 2009r. w sprawie zmiany nazwy ulicy w Dzielnicy Wawer m.st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” Nr 102, poz. 2910.
  62. ↑ Uchwała nr IV/70/2015 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 15 stycznia 2015r. w sprawie zmiany i zniesienia nazwy ulicy w Dzielnicy Włochy m.st. Warszawy, Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego, 9 lutego 2015  (pol.).
  63. ↑ Uchwała nr LVII/1744/2009 Rady Miasta Stołecznego Warszawy z dnia 18 czerwca 2009r. w sprawie zmiany nazwy ulicy w Dzielnicy Wola m.st. Warszawy, „Dziennik Urzędowy Województwa Mazowieckiego” Nr 121, poz. 3561.

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Na podstawie artykułu: "Zmiany nazw ulic i placów w Warszawie" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy