Baku w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii To jest wersja przejrzana, która została oznaczona 1 lut 2021. Na przejrzenie oczekują zmiany w szablonach lub plikach, które są zawarte na tej stronie. Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwaniaBaku (azer. Bakı bɑˈcɯ, stolica i największe miasto Azerbejdżanu, najstarszy i największy port na Morzu Kaspijskim. Znajduje się we wschodniej części kraju, na Półwyspie Apszerońskim. Położone jest na wysokości 28 m poniżej poziomu morza, będąc tym samym najniżej położoną stolicą świata oraz największym miastem położonym poniżej poziomu morza. W 2009 roku Baku zamieszkane było przez ponad 2 miliony mieszkańców, co stanowiło niemal 1/4 populacji Azerbejdżanu[2].
W latach 1917–1920 w Baku funkcjonowała polska placówka o charakterze konsularnym.
Spis treści
- 1 Etymologia nazwy
- 2 Geografia
- 3 Historia
- 4 Zabytki i atrakcje turystyczne
- 5 Nauka i oświata
- 6 Urodzeni w Baku
- 7 Sport
- 8 Transport
- 9 Polonia
- 10 Miasta partnerskie
- 11 Ciekawostki
- 12 Galeria
- 13 Przypisy
- 14 Bibliografia
Etymologia nazwy | edytuj kod
Nazwa miasta pochodzi od perskiego Badkube oznaczającego „uderzenie wiatru” w związku z częstymi i silnymi wiatrami północno-zachodnimi nawiedzającymi ten obszar.
Geografia | edytuj kod
Położenie | edytuj kod
Położone w południowej części Półwyspu Apszerońskiego, na zachodnim brzegu Morza Kaspijskiego (Zatoka Bakijska). Położone w pobliżu pól naftowych.
Klimat | edytuj kod
Baku znajduje się w strefie klimatu subtropikalnego półpustynnego (Klasyfikacja klimatów Köppena: BSk), z ciepłymi i suchymi latami oraz czasami wilgotnymi zimami. Silne wiatry występują przez cały rok. Blisko 10 dni rocznie, średnio po trzy w grudniu, styczniu i lutym mogą wystąpić opady śniegu.
Podział administracyjny | edytuj kod
Baku dzieli się na 12 rejonów:
- Binəqədi
- Nizami
- Nərimanov
- Nəsimi
- Pirallahı
- Qaradağ
- Sabunçu
- Suraxanı
- Səbail
- Xətai
- Xəzər
- Yasamal
Historia | edytuj kod
Pierwsza wzmianka o osadzie na terenie dzisiejszego Baku pochodzi z II w.
- XII w. – stolica chanatu Szyrwanu
- XV-XVI w. – rezydencja władców z dynastii Szyrwanszachów
- 1509 – przyłączone do państwa perskiego (państwa Safawidów)
- 1747 – odrębny chanat azerbejdżański
- 1806 – pod panowaniem Rosji
- 1859 – miasto gubernialne
- 1917 – rządy przejęła tu Rada Delegatów Robotniczych
- 1918 – powstanie i upadek bolszewickiej Komuny Bakijskiej
- 1918 – 1920 powstanie Demokratycznej Republiki Azerbejdżanu, ostatecznie przyłączonej do Rosji Radzieckiej
- 1920 – 1991 stolica Azerbejdżańskiej SRR
- 20 stycznia 1990 – wojskowa pacyfikacja Baku wymierzona w rozwijający się azerski ruch antykomunistyczny i niepodległościowy - Czarny Styczeń. Ofiarą interwencji oddziałów armii radzieckiej padają 132 przypadkowe osoby cywilne, ponad 600 jest rannych[5]
- 1991 – po rozpadzie ZSRR, stolica niezależnego Azerbejdżanu
- 2012 – miasto gościło 57. Konkurs Piosenki Eurowizji w specjalnie zbudowanej na potrzeby Eurowizji hali widowiskowo-sportowej Baku Crystal Hall.
Zabytki i atrakcje turystyczne | edytuj kod
Muzeum Dywanów, wyglądające jak zwinięty dywan.- Miasto Wewnętrzne (azer. İçəri Şəhər) – otoczona murami najstarsza część miasta z IX wieku. Wewnątrz znajdują się m.in.:
- Meczet Muhammada z 1078, zwany od XVIII w. „Złamaną Wieżą” (azer. Sınıqqala)
- Meczet Piątkowy z 1899 r.
- Baszta Dziewicza (azer. Qız qalası) – XII wiek
- Pałac Szachów Szyrwanu (azer. Şirvanşahlar Sarayı) - XIV-XVII wiek
- Świątynia Ognia Ateszgah (azer. Atəşgah) w podbakijskiej miejscowości Surachany (azer. Suraxanı) – zrekonstruowana w XVII-XVIII wieku
- Meczet Taza Pir w Baku - największy meczet w mieście, zbudowany w latach 1905-1914
- cerkiew ormiańska – XVIII wiek (zamknięta i niedostępna do zwiedzania od czasu wojny z Armenią)
- dworzec kolei elektrycznej „Sabunczyński” z 1928
- Muzeum Miniaturowych Książek (azer. Miniatür Kitab Muzeyi)
- Muzeum Literatury (azer. Ədəbiyyət Muzeyi)
- Muzeum Dywanów (azer. Xalça Muzeyi) – w Centrum Muzealnym
- Muzeum Historii Azerbejdżanu w dawnej rezydencji Zeynalabdina Tagijewa, którą projektował polski architekt Józef Gosławski
- Aleja Szahidów - aleja-mauzoleum poległych bohaterów wojny z Armenią i zabitych przez Armię Radziecką w 1990. Baku. Baszta Dziewicza
Nauka i oświata | edytuj kod
Baku jest głównym ośrodkiem naukowym kraju. Znajduje się tu wiele uniwersytetów, m.in:
Urodzeni w Baku | edytuj kod
- Natalla Arsieńniewa - poetka, dramaturg i tłumaczka
- İlham Əliyev – prezydent Azerbejdżanu
- Garri Kasparow – szachista
- Andrejs Koroļevs – żużlowiec
- Lew Landau – fizyk, laureat Nagrody Nobla
- Muslim Magomajew – śpiewak
- Leokadia Małunowiczówna - filolog klasyczna Pałac szachów Szyrwanu
- Teymur Rəcəbov – szachista
- Mstisław Rostropowicz – wiolonczelista i dyrygent
- Ołeh Sawkin - aktor
- Richard Sorge – szpieg sowiecki
- Aysel Teymurzadə – piosenkarka
Sport | edytuj kod
W Baku, w latach 2011-2015, rozgrywany był kobiecy turniej tenisowy, Baku Cup, zaliczany do rozgrywek cyklu WTA Tour. W 2015 roku w Baku odbyły się pierwsze Igrzyska Europejskie. W 2016 roku w Baku odbył się wyścig Formuły 1 - Grand Prix Europy, a od 2017 odbywa się Grand Prix Azerbejdżanu. W 2021 roku w Baku odbędą się mecze Mistrzostw Europy w Piłce Nożnej 2020.
W mieście działa też kilka klubów piłkarskich:
Transport | edytuj kod
Wejście na stację Həzi AslanovOkoło 20 kilometrów na wschód od centrum znajduje się port lotniczy im.Heydəra Əliyeva - największy węzeł lotniczy Azerbejdżanu.
Dworzec kolejowy BakuW mieście znajduje się stacja kolejowa zapewniająca połączenia międzynarodowe i krajowe.
Baku posiada dwie linie metra, oraz wiele autobusowych. Tramwaje i trolejbusy zlikwidowano odpowiednio w 2004 i 2006 roku.
Polonia | edytuj kod
- Centrum Polskiej Kultury "Polonia"
- Polonia–Azerbejdżan Wspólnota Polska
- Rzymskokatolickie Towarzystwo Dobroczynności i Katolicka Wspólnota Polska[6].
Miasta partnerskie | edytuj kod
- Al-Basra (Irak)
- Dakar (Senegal)
- Honolulu (USA)
- Konya (Turcja)
- Nikozja (Cypr)
- Stambuł (Turcja)
- Vung Tau (Wietnam)
- Amman (Jordania)
- Dżudda (Arabia Saudyjska)
- Houston (USA)
- Moguncja (Niemcy)
- Sarajewo (Bośnia i Hercegowina)
- Gniezno (Polska)
- Bordeaux (Francja)
- Helsinki (Finlandia)
- Izmir (Turcja)
- Neapol (Włochy)
- Sankt Petersburg (Rosja)
- Tabriz (Iran)
Ciekawostki | edytuj kod
- Część akcji (początek) Przedwiośnia Stefana Żeromskiego dzieje się w Baku.
- Dwaj polscy nafciarze działający w Baku, Paweł Potocki i Witold Zglenicki zostali upamiętnieni nazwami ulic.
- Pierwszym, który wydobył ropę z dna morskiego w Baku był Polak, Witold Zglenicki.
- Na bakijskiej ropie naftowej fortunę zdobył Alfred Nobel, wynalazca dynamitu i fundator powszechnie znanej Nagrody Nobla.
Galeria | edytuj kod
Przypisy | edytuj kod
- ↑ Bakı şəhəri - Azərbaycan Dövlət Statistika Komitəsi (azer.)
- ↑ The State Statistical Committee of the Republic of Azerbaijan, 14 listopada 2009 [dostęp 2017-06-07] [zarchiwizowane z adresu 2009-11-14] .
- ↑ Baku. World Weather Information Service – Światowa Organizacja Meteorologiczna
- ↑ Climatological Normals of Baku – HKO
- ↑ P. Kwiatkiewicz: Przemiany polityczne w Azerbejdżanie. Od republiki radzieckiej do współczesnego państwa. Toruń: Wydawnictwo Adam Marszałek, 2013, s. 172. ISBN 978-83-7780-532-9.
- ↑ Baza organizacji i instytucji polskich i polonijnych za granicą. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2018-08-12].
Bibliografia | edytuj kod
Zobacz multimedia związane z tematem:Baku
- Igor Abrosimow: Советская Россия: 1917-1991 - государство, политика, экономика, наука, культура, литература, искусство. proza.ru, 2009.
- Encyklopedia Audiowizualna Britannica – Geografia I, RafałR. Jasiulewicz (red.), LeszekL. Baraniecki, Poznań: Wydawnictwo Kurpisz, 2006, ISBN 83-60563-07-1, ISBN 978-83-60563-07-6, ISBN 83-60563-04-7, ISBN 978-83-60563-04-5, ISBN 1-59339-330-X, ISBN 978-1-59339-330-4, OCLC 838992809 .
- Andrzej Chodubski: "Aktywność kulturalna Polaków w Azerbejdżanie w XIX i na początku XX wieku", „Zeszyty Naukowe Uniwersytetu Gdańskiego”, nr 71/1986
- Ryszard Badowski: „Polscy architekci w Baku na przełomie XIX i XX wieku”, [w:] „Polacy w Azerbejdżanie” pod red. Edwarda Walewandra, Instytut Badań nad Polonią i Duszpasterstwem Polonijnym KUL Lublin 2003
- Andrzej Chodubski: „Polacy w Azerbejdżanie”, Wydawnictwo Adam Marszałek Toruń 2004