Diecezja tarnowska w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwaniaDiecezja tarnowska (łac. Dioecesis Tarnoviensis) – jedna z 4 diecezji rzymskokatolickich metropolii krakowskiej. Praktykuje około 70% wiernych, co czyni ją najbardziej religijną diecezją w Polsce, i jedną z najbardziej religijnych na świecie.
Spis treści
- 1 Historia
- 2 Instytucje
- 3 Biskupi
- 4 Dekanaty
- 5 Główna świątynia
- 6 Bazyliki mniejsze
- 7 Patroni
- 8 Zakony
- 9 Świeckie Instytuty Życia Konsekrowanego
- 10 Linki zewnętrzne
- 11 Zobacz też
- 12 Przypisy
- 13 Bibliografia
Historia | edytuj kod
Po I rozbiorze Polski część diecezji krakowskiej znalazła się w zaborze austriackim. 20 września 1783 na tym obszarze zorganizowano diecezję tarnowską[2]. Biskupem nominatem Józefa II został Jan Duwall, zmarł 13 grudnia 1785, nie doczekawszy się prekonizacji[3]. 24 grudnia 1785 Józef II mianował biskupem Floriana Amanda Janowskiego, 3 kwietnia 1786 papież Pius VI go prekonizował[4]. Utworzenie diecezji potwierdził papież Pius VI, dnia 13 marca 1786, bullą In suprema beati Petri cathedra. Diecezja tarnowska została włączona do archidiecezji lwowskiej[2].
Zajęcie Krakowa przez Austrię, w wyniku III rozbioru Polski w 1795, zadecydowało w głównej mierze o zniesieniu diecezji tarnowskiej. Kapitułę katedralną przeniesiono do Kielc, na mocy bulii Indefessum personarum regia dignitate fulgentium Piusa VII, z dnia 13 czerwca 1805. Kolejna bulla Operosa atque indefessa, z dnia 24 września 1805, podzieliła terytorium diecezji tarnowskiej między dwa biskupstwa: krakowskie i przemyskie. Oba papieskie rozporządzenia weszły w życie 17 września 1807[2].
W 1821 bullą Studium paterni affectus, z dnia 20 września 1821, Pius VII erygował diecezję w Tyńcu[2]. W granicach diecezji znalazło się cztery cyrkuły Królestwa Galicji i Lodomerii: bocheński, myślenicki, nowosądecki i tarnowski. Diecezja liczyła 278 parafii zgrupowanych w 18 dekanatach[5]. Biskup Grzegorz Ziegler rozpoczął starania, by przenieść stolicę biskupstwa do Tarnowa[6]. Na mocy bulli Sedium episcopalium translationes Leona XII, z dnia 23 kwietnia 1826, stolicę diecezji przeniesiono z Tyńca do Tarnowa i diecezja otrzymała nazwę tarnowskiej. Przeniesiono również seminarium diecezjalne z Bochni. Gmach Seminarium Duchownego w Tarnowie otworzono 1 września 1838. Pół wieku później, 25 października 1888, w części budynku seminarium utworzono tarnowskie Muzeum Diecezjalne[2].
W 1880, 1886 i 1925 następowały zmiany granic diecezji, w 1925 diecezję tarnowską przeniesiono z archidiecezji lwowskiej do nowo utworzonej archidiecezji krakowskiej. Ostatnia zmiana granic miała miejsce w 1992, za sprawą dekretu Stolicy Apostolskiej O ustanowieniu i określeniu granic diecezji i prowincji kościelnych w Polsce przyłączono do nowo tworzącej się diecezji rzeszowskiej 49 parafii z dekanatów: Biecz, Gorlice-Południe, Gorlice-Północ, Kolbuszowa, Ropczyce i Sędziszów Małopolski, zaś do diecezji sandomierskiej dekanat Baranów Sandomierski[2].
W diecezji tarnowskiej dotychczas odbyły się cztery synody; pierwszy, zwołany przez bp Leona Wałęgę, zakończył się w 1928 roku. 21 kwietnia 2018 roku odbyła się uroczysta inauguracja piątego synodu diecezjalnego, zwołanego przez bp Andrzeja Jeża[7][8].
Instytucje | edytuj kod
- Kuria diecezjalna
- Wyższe Seminarium Duchowne – największe polskie seminarium duchowne, kształcące 135 kleryków
- Muzeum Diecezjalne – najstarsze muzeum diecezjalne w Polsce, założone w 1888
- Radio RDN Małopolska – rozgłośnia diecezjalna, uruchomiona 24 grudnia 1993
- Wydawnictwo Biblos – założone przez bp Józefa Życińskiego w 1990
- Tarnowska kapituła katedralna
- Bocheńska kapituła kolegiacka
- Nowosądecka kapituła kolegiacka
- Wojnicka kapituła kolegiacka
- Mielecka kapituła kolegiacka[9]
- Limanowska kapituła kolegiacka[10]
- Caritas diecezjalne
Biskupi | edytuj kod
Biskup diecezjalny
- bp Andrzej Jeż
Biskupi pomocniczy
Biskup senior
Zobacz też: Biskupi tarnowscy.Dekanaty | edytuj kod
Diecezja tarnowska jest drugą w Polsce (po archidiecezji krakowskiej) pod względem liczby dekanatów (43) wchodzących w skład diecezji. W granicach diecezji tarnowskiej mieści się najwięcej parafii (452) spośród wszystkich diecezji. Obecne diecezja składa się z następujących dekanatów:
Główna świątynia | edytuj kod
- Bazylika katedralna Narodzenia Najświętszej Maryi Panny w Tarnowie (rocznica poświęcenia: 22 października)
Bazyliki mniejsze | edytuj kod
Patroni | edytuj kod
Pierwszorzędni
- Najświętsza Maryja Panna w tajemnicy Narodzenia
- Święty Stanisław Szczepanowski, Biskup i Męczennik
Drugorzędni
- Święty Andrzej Świerad, Wyznawca
- Święty Benedykt, Męczennik
- Święta Kinga, Dziewica
Zakony | edytuj kod
Zakony męskie | edytuj kod
Zakony żeńskie | edytuj kod
Świeckie Instytuty Życia Konsekrowanego | edytuj kod
Linki zewnętrzne | edytuj kod
- Diecezja tarnowska
- Wyższe Seminarium Duchowne w Tarnowie
- Diecezja tarnowska w bazie catholic-hierarchy.org (ang.)
Zobacz też | edytuj kod
- Schematyzm Diecezji Tarnowskiej
- Biskupi tarnowscy
- Metropolia krakowska
- Podział administracyjny Kościoła katolickiego w Polsce
- Nuncjatura Stolicy Apostolskiej w Polsce
Przypisy | edytuj kod
- ↑ Konferencja Episkopatu Polski, Informator 2017, Biblos 2017, ISBN 978-83-7793-478-4
- ↑ a b c d e f Historia diecezji, „tarnow.gosc.pl”, 9 sierpnia 2012 [dostęp 2018-01-27] .
- ↑ DUWALL Jan (1720-1785), www.diecezja.tarnow.pl [dostęp 2018-01-27] (pol.).
- ↑ JANOWSKI Florian Amand (1725-1801), www.diecezja.tarnow.pl [dostęp 2018-01-27] (pol.).
- ↑ Likwidacja opactwa benedyktyńskiego, diecezja tyniecka - Tyniec.eu, www.tyniec.eu [dostęp 2018-01-29] (pol.).
- ↑ ZIEGLER Grzegorz Tomasz (1770-1852), www.diecezja.tarnow.pl [dostęp 2018-01-29] (pol.).
- ↑ Historia Synodów Diecezji Tarnowskiej, synodtarnow.pl [dostęp 2018-04-22] (pol.).
- ↑ Inauguracja V Synodu Diecezji Tarnowskiej, tarnow.gosc.pl [dostęp 2018-04-22] .
- ↑ Instytut GośćI.G. Media Instytut GośćI.G., Nowa kapituła i nowi kanonicy!, „tarnow.gosc.pl”, 29 grudnia 2017 [dostęp 2018-10-09] .
- ↑ Instytut GośćI.G. Media Instytut GośćI.G., Na większą chwałę Boga, „tarnow.gosc.pl”, 9 października 2018 [dostęp 2018-10-09] .
Bibliografia | edytuj kod
- Ks. Witold Zdaniewicz, Ks. Sławomir H. Zaręba, Robert Stępisiewicz Wykaz parafii w Polsce 2006 (s. 657–692) Instytut Statystyki Kościoła Katolickiego SAC. Warszawa 2006 ISBN 83-85945-17-2
OryginałEdytujHistoria i autorzy
