Granit

Granit w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Szlifowany granit z masywu strzelińskiego

Granit – głębinowa kwaśna skała o budowie jawnokrystalicznej, zbudowana z kwarcu, skalenia potasowego i plagioklazu oraz biotytu.

Nazwa pochodzi z wł. – granito od łac. granum – ziarno.

Barwa jasnoszara (w Tatrach i Karkonoszach), rzadziej różowa i czerwona (w Karkonoszach).[potrzebny przypis]

Spis treści

Własności | edytuj kod

Struktura i tekstura | edytuj kod

Granit ma strukturę jawnokrystaliczną, najczęściej średniokrystaliczną, rzadziej grubokrystaliczną lub drobnokrystaliczną, niekiedy porfirowatą, teksturę bezkierunkową (bezładną), niekiedy ukierunkowaną.

Barwa | edytuj kod

Granit przybiera różne barwy, najczęściej szare, jasnoszare, niekiedy prawie białe, białoróżowe, zielone, czerwone, ciemnoszare i inne.

Gęstość | edytuj kod

Gęstość granitu waha się od 2,65[1] do 2,75 g/cm³.

Skład mineralny | edytuj kod

Głównymi minerałami granitu są ortoklaz, plagioklaz, kwarc i biotyt. Ponadto w skład granitu mogą wchodzić: muskowit i amfibole (hornblenda, barkevikit, arfvedsonit, riebeckit), rzadziej pirokseny (hipersten, diopsyd, diallag, egiryn). W niewielkich ilościach występują minerały akcesoryczne: apatyt, cyrkon, monacyt, ksenotym, turmalin, beryl, tytanit, rutyl, anataz, magnetyt, allanit, fluoryt, granat i inne.

Diagram klasyfikacyjny | edytuj kod

Diagram QAPF – kwarc (Q), skalenie alkaliczne (A), plagioklazy (P) i skaleniowce (F) oraz minerały ciemne (M)

Według definicji zaproponowanej przez podkomisję Międzynarodowej Unii Nauk Geologicznych (IUGS) granit jest skałą zawierającą 80–100% objętościowych minerałów głównych: kwarcu, skaleni alkalicznych i plagioklazu w proporcjach przedstawionych na diagramie klasyfikacyjnym (rys. obok) oraz 0–20% objętościowych minerałów akcesorycznych. Wśród minerałów głównych zawartość kwarcu powinna stanowić 20–60% objętościowych skały, a udział skaleni alkalicznych powinien wynosić 65–90% objętościowych całkowitej zawartości skaleni w skale. Na diagramie klasyfikacyjnym QAPF granit zajmuje pole 3 (czasami dzielone na granit A, syenogranit i granit B, monzogranit).

Typy granitu | edytuj kod

  • I
  • S
  • A
  • M

Cios | edytuj kod

Granit odznacza się wyraźnym ciosem, zwykle w trzech prostopadłych kierunkach, co ułatwia jego wietrzenie, a także eksploatację.

Wietrzenie | edytuj kod

Wietrzejąc tworzy charakterystyczne skałki, owalne lub kuliste bloki skalne, głowa cukru, niekiedy gołoborza, a w warunkach wietrzenia w zimnym i wilgotnym klimacie – „kaszę granitową”. Specyficznym utworem wietrzeniowym są kociołki wietrzeniowe, zwane dawniej misami ofiarnymi.

Występowanie | edytuj kod

Złoża granitu w Polsce

Na świecie | edytuj kod

Granit jest najpospolitszą skałą magmową. Występuje w utworach wszystkich er i na wszystkich kontynentach.

W Polsce | edytuj kod

W Polsce granity występują na powierzchni ziemi na Dolnym Śląsku i ziemi kłodzkiej oraz w Tatrach, natomiast w głębokim podłożu również w pasie od Zawiercia do Krakowa i w północno-wschodniej Polsce. Masywy dolnośląskie, to: masyw karkonoski, masyw strzegomski, masyw strzeliński, masyw kłodzko-złotostocki, masyw kudowski, masyw Żulowej.

W Polsce obecnie granity eksploatowane są z masywów: karkonoskiego, strzelińskiego i strzegomskiego (Strzegom-Sobótka), natomiast w przeszłości wszystkie granity były wydobywane w niewielkich kamieniołomach.

Według danych Państwowego Instytutu Geologicznego na koniec 2018 r. w Polsce było 77 udokumentowanych złóż granitu. Z tego 58 znajduje się na obszarze masywu strzegomskiego. Spośród nich 36 jest aktualnie eksploatowanych[2].

Zastosowanie | edytuj kod

Ze względu na dostępność dużych bloków, łatwość cięcia i polerowania, walory estetyczne oraz wytrzymałość i kwasoodporność jest używany w budownictwie jako kamień budowlany (bloki, krawężniki, kostka, grys) i dekoracyjny (płyty okładzinowe).

Granit jest wykorzystywany w sporcie żużlowym: stanowi nawierzchnię toru, która w dużym stopniu zmniejsza przyczepność kół, przez co sport ten staje się widowiskowy. Jak również w curlingu, jako materiał do produkcji kamieni curlingowych.

Odmiany | edytuj kod

Galeria | edytuj kod

Zobacz też | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Basic Rock Mechanics. Webpages.sdsmt.edu. [dostęp 2010-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu (2008-05-02)].
  2. ↑ Tomasz Pawlik, Agata Pacławska-Pawlik: Strzegom - granitowe serce Polski, [w:] "Sudety" nr 1/2020 (172), styczeń-luty 2020, s. 22-25
  3. ↑ Rodzaje granitu - sprawdź, jaka jest odmiana granitu, RR Granity, 19 lipca 2019 [dostęp 2020-02-06] .

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Kontrola autorytatywna (Granitoidy):
Na podstawie artykułu: "Granit" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy