Granit w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Szlifowany granit z masywu strzelińskiegoGranit – głębinowa kwaśna skała o budowie jawnokrystalicznej, zbudowana z kwarcu, skalenia potasowego i plagioklazu oraz biotytu.
Nazwa pochodzi z wł. – granito od łac. granum – ziarno.
Barwa jasnoszara (w Tatrach i Karkonoszach), rzadziej różowa i czerwona (w Karkonoszach).[potrzebny przypis]
Spis treści
- 1 Własności
- 2 Skład mineralny
- 3 Diagram klasyfikacyjny
- 4 Typy granitu
- 5 Cios
- 6 Wietrzenie
- 7 Występowanie
- 8 Zastosowanie
- 9 Odmiany
- 10 Galeria
- 11 Zobacz też
- 12 Przypisy
- 13 Linki zewnętrzne
Własności | edytuj kod
Struktura i tekstura | edytuj kod
Granit ma strukturę jawnokrystaliczną, najczęściej średniokrystaliczną, rzadziej grubokrystaliczną lub drobnokrystaliczną, niekiedy porfirowatą, teksturę bezkierunkową (bezładną), niekiedy ukierunkowaną.
Barwa | edytuj kod
Granit przybiera różne barwy, najczęściej szare, jasnoszare, niekiedy prawie białe, białoróżowe, zielone, czerwone, ciemnoszare i inne.
Gęstość | edytuj kod
Gęstość granitu waha się od 2,65[1] do 2,75 g/cm³.
Skład mineralny | edytuj kod
Głównymi minerałami granitu są ortoklaz, plagioklaz, kwarc i biotyt. Ponadto w skład granitu mogą wchodzić: muskowit i amfibole (hornblenda, barkevikit, arfvedsonit, riebeckit), rzadziej pirokseny (hipersten, diopsyd, diallag, egiryn). W niewielkich ilościach występują minerały akcesoryczne: apatyt, cyrkon, monacyt, ksenotym, turmalin, beryl, tytanit, rutyl, anataz, magnetyt, allanit, fluoryt, granat i inne.
Diagram klasyfikacyjny | edytuj kod
Diagram QAPF – kwarc (Q), skalenie alkaliczne (A), plagioklazy (P) i skaleniowce (F) oraz minerały ciemne (M)Według definicji zaproponowanej przez podkomisję Międzynarodowej Unii Nauk Geologicznych (IUGS) granit jest skałą zawierającą 80–100% objętościowych minerałów głównych: kwarcu, skaleni alkalicznych i plagioklazu w proporcjach przedstawionych na diagramie klasyfikacyjnym (rys. obok) oraz 0–20% objętościowych minerałów akcesorycznych. Wśród minerałów głównych zawartość kwarcu powinna stanowić 20–60% objętościowych skały, a udział skaleni alkalicznych powinien wynosić 65–90% objętościowych całkowitej zawartości skaleni w skale. Na diagramie klasyfikacyjnym QAPF granit zajmuje pole 3 (czasami dzielone na granit A, syenogranit i granit B, monzogranit).
Typy granitu | edytuj kod
- I
- S
- A
- M
Cios | edytuj kod
Granit odznacza się wyraźnym ciosem, zwykle w trzech prostopadłych kierunkach, co ułatwia jego wietrzenie, a także eksploatację.
Wietrzenie | edytuj kod
Wietrzejąc tworzy charakterystyczne skałki, owalne lub kuliste bloki skalne, głowa cukru, niekiedy gołoborza, a w warunkach wietrzenia w zimnym i wilgotnym klimacie – „kaszę granitową”. Specyficznym utworem wietrzeniowym są kociołki wietrzeniowe, zwane dawniej misami ofiarnymi.
Występowanie | edytuj kod
Złoża granitu w PolsceNa świecie | edytuj kod
Granit jest najpospolitszą skałą magmową. Występuje w utworach wszystkich er i na wszystkich kontynentach.
W Polsce | edytuj kod
W Polsce granity występują na powierzchni ziemi na Dolnym Śląsku i ziemi kłodzkiej oraz w Tatrach, natomiast w głębokim podłożu również w pasie od Zawiercia do Krakowa i w północno-wschodniej Polsce. Masywy dolnośląskie, to: masyw karkonoski, masyw strzegomski, masyw strzeliński, masyw kłodzko-złotostocki, masyw kudowski, masyw Żulowej.
W Polsce obecnie granity eksploatowane są z masywów: karkonoskiego, strzelińskiego i strzegomskiego (Strzegom-Sobótka), natomiast w przeszłości wszystkie granity były wydobywane w niewielkich kamieniołomach.
Według danych Państwowego Instytutu Geologicznego na koniec 2018 r. w Polsce było 77 udokumentowanych złóż granitu. Z tego 58 znajduje się na obszarze masywu strzegomskiego. Spośród nich 36 jest aktualnie eksploatowanych[2].
Zastosowanie | edytuj kod
Ze względu na dostępność dużych bloków, łatwość cięcia i polerowania, walory estetyczne oraz wytrzymałość i kwasoodporność jest używany w budownictwie jako kamień budowlany (bloki, krawężniki, kostka, grys) i dekoracyjny (płyty okładzinowe).
Granit jest wykorzystywany w sporcie żużlowym: stanowi nawierzchnię toru, która w dużym stopniu zmniejsza przyczepność kół, przez co sport ten staje się widowiskowy. Jak również w curlingu, jako materiał do produkcji kamieni curlingowych.
Odmiany | edytuj kod
- granit napisowy (granit hebrajski)[3] – zawiera tzw. przerosty pismowe charakterystyczne dla stref kontaktowych pegmatytów ze skałą macierzystą (występują przeważnie w kwaśnych skałach magmowych), dający po wypolerowaniu rysunek przypominający pismo runiczne lub hebrajskie
- granit karkonoski
- granit strzegomski
- granit strzeliński
- granit rapakiwi (granit Rapakivi)
- Adamellit
Galeria | edytuj kod
-
Wypreparowany plagioklaz w granicie strzelińskim
-
Granit porfirowy rapakivi w formie eratyka
-
Zwietrzała powierzchnia obtoczonego eratyka, granit porfirowy rapakivi
-
Granit vanga red, Skandynawia
-
Prekambryjski granit vanga red, Skandynawia
-
Przerosty pismowe w pegmatycie granitowym
-
Granit o fluidalnej teksturze z płynięcia z piroalmandynem. Widoczne także zbliźniaczenia skalenia potasowego.
-
Granit orbikularny rapakivi
Zobacz też | edytuj kod
Przypisy | edytuj kod
- ↑ Basic Rock Mechanics. Webpages.sdsmt.edu. [dostęp 2010-05-09]. [zarchiwizowane z tego adresu.
- ↑ Tomasz Pawlik, Agata Pacławska-Pawlik: Strzegom - granitowe serce Polski, [w:] "Sudety" nr 1/2020 (172), styczeń-luty 2020, s. 22-25
- ↑ Rodzaje granitu - sprawdź, jaka jest odmiana granitu, RR Granity, 19 lipca 2019 [dostęp 2020-02-06] .