Gułtowy w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwaniaGułtowy – wieś w Polsce położona w województwie wielkopolskim, w powiecie poznańskim, w gminie Kostrzyn[2].
Spis treści
Położenie | edytuj kod
Gułtowy leżą na Równinie Wrzesińskiej[3]. W pobliżu przebiega linia kolejowa Poznań-Warszawa (przystanek kolejowy Gułtowy)[3].
Historia | edytuj kod
Wieś wzmiankowana po raz pierwszy w 1311 r. jako Golutow, gdy wymieniony był Janusius de Golutow[4], do końca XV wieku należała do rodu Grzymalitów. W 1578 wchodziła jako wieś kościelna Gultowo w skład powiatu pyzdrskiego[4]. Pierwszy, drewniany kościół istniał na początku XVI wieku[5]. W XVI wieku wieś przeszła w posiadanie Leszczyców Gułtowskich. Kolejnymi właścicielami (w XVIII wieku) były rodziny Skaławskich i Słuckich, później (od 1776 r.[6]) Bnińskich, w XIX wieku Ostrowskich. Później Gułtowy powróciły we władanie Bnińskich, w rękach których pozostały aż do 1939 r. Pod koniec XIX wieku administracyjnie Gułtowy wchodziły w skład powiatu średzkiego[5]. Wieś liczyła wtedy 33 domostwa i 340 mieszkańców[5]. Na dominium Gułtowy składała się wieś i folwark Nowojewo (17 domostw i 265 mieszkańców wyznania katolickiego)[5]. Ostatnim właścicielem był Adolf Bniński[7].
We wrześniu 1939 koło wsi funkcjonowało polowe lądowisko 3. poznańskiego dywizjonu myśliwskiego (elementu Armii Poznań), z którego startowały samoloty PZL P.11c[8].
W latach 1975–1998 miejscowość położona była w województwie poznańskim.
Zabytki | edytuj kod
Kościół św. Kazimierza w Gułtowach- barokowy pałac[6] Bnińskich, wybudowany w latach 1780-1786[3] według projektu Ignacego Graffa[7]. Przekazany przez rodzinę Bnińskich Uniwersytetowi im. Adama Mickiewicza w Poznaniu[9]. Wcześniej był siedzibą dyrekcji Kombinatu PGR[7].
- kościół św. Kazimierza z 1737-1738 r.[10], jednonawowy, o budowie szachulcowej z dachem krytym gontem. Fundatorem był Marcin Skaławski, skarbnik poznański[5]. W 1784 r., przy zakrystii dobudowano ceglaną, neogotycką kaplicę grobową Bnińskich. Drewniana wieża pochodzi z 1834 r. Polichromia wnętrza z lat 1750–1760. Wyposażenie świątyni jest rokokowe (ołtarz z obrazem Matki Boskiej z Dzieciątkiem, ambona, konfesjonały).
Turystyka | edytuj kod
Przez Gułtowy prowadzi niebieski szlak pieszy z Promna do Marzenina przez Wagowo i Giecz[3].
Znani mieszkańcy Gułtów | edytuj kod
- Adolf Bniński (1884-1942), właściciel majątku gułtowskiego, ziemianin, działacz Kółek Rolniczych, wojewoda poznański, senator IV kadencji w II RP, Główny Delegat Rządu RP na ziemie wcielone do III Rzeszy.
- Adolf Bonifacy Bniński (1815-1880), ziemianin, właściciel Gułtów, uczestnik powstania listopadowego, inicjator utworzenia i pierwszy prezes komitetu Teatru Polskiego w Poznaniu.
- Ignacy Rupert Bniński (1743-1804), właściciel Gułtów, rotmistrz chorągwi 8. Brygady Kawalerii Narodowej, starosta średzki, konsyliarz województwa poznańskiego w konfederacji targowickiej 1792 r.
- Edmund Maćkowiak (1903-1971), polski chórmistrz, kompozytor około 60 pieśni chóralnych, dyrygent, pedagog i metodyk, rektor Akademii Muzycznej w Poznaniu.
- Przecław z Gułtów (zm. ok. 1378), starosta kaliski, wojewoda kaliski, starosta generalny wielkopolski.
Przypisy | edytuj kod
- ↑ Ludność - struktura według ekonomicznych grup wieku. Stan w dniu 31.03.2011 r.. Główny Urząd Statystyczny. [dostęp 2 stycznia 2016]. [zarchiwizowane z tego adresu (26 czerwca 2015)].
- ↑ Rozporządzenie Ministra Administracji i Cyfryzacji z dnia 13 grudnia 2012 r. w sprawie wykazu urzędowych nazw miejscowości i ich części. „Dziennik Ustaw”. Nr 29, poz. 200, s. 639, 13 lutego 2013. Ministerstwo Administracji i Cyfryzacji. [dostęp 2 stycznia 2016].
- ↑ a b c d Elżbieta Mlącka, Anna Tekiel: Gniezno: mapa topograficzna Polski. Wyd. 2. Warszawa: Wojskowe Zakłady Kartograficzne, 2011. ISBN 978-83-7135-275-1.
- ↑ a b Gułtowy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XV, cz. 1: Abablewo – Januszowo, Warszawa 1900, s. 546 .
- ↑ a b c d e Gułtowy, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. II: Derenek – Gżack, Warszawa 1881, s. 909 .
- ↑ a b Włodzimierz Łęcki: Wielkopolska. Warszawa: Sport i Turystyka, 1996, s. 164. ISBN 83-7079-589-7.
- ↑ a b c Włodzimierz Łęcki, Bogdan Zgodziński: Województwo poznańskie. Poznań: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1980, s. 80-81.
- ↑ Marcin Braszak, Naloty Luftwaffe na Środę i Poznań we wrześniu 1939 r. Kolejne dni dramatu, w: Śremski Kwartalnik Kulturalny, s.29-30, ISSN 1505-1099
- ↑ Zespół pałacowo-parkowy Gułtowy. [dostęp 2 stycznia 2016].
- ↑ a b c Wykaz zabytków nieruchomych wpisanych do rejestru zabytków na terenie województwa wielkopolskiego. Narodowy Instytut Dziedzictwa. s. 182. [dostęp 2 stycznia 2016].
