Kamerun w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwaniaKamerun, Republika Kamerunu (fr. Cameroun, République du Cameroun, ang. Cameroon, Republic of Cameroon) – państwo w środkowej Afryce, nad Zatoką Gwinejską. Graniczy z Nigerią, Czadem, Republiką Środkowoafrykańską, Kongiem, Gabonem i Gwineą Równikową. Kamerun jest członkiem ONZ, Unii Afrykańskiej i innych organizacji międzynarodowych.
Spis treści
- 1 Historia
- 2 Ustrój polityczny
- 3 Ludność
- 4 Geografia
- 5 Gospodarka
- 6 Siły zbrojne
- 7 Przypisy
- 8 Bibliografia
- 9 Linki zewnętrzne
Historia | edytuj kod
Osobny artykuł: Historia Kamerunu.Pod koniec XVIII wieku koczowniczy muzułmański lud Fulbe, pochodzący z Sahelu, podbił tereny Kamerunu, wypierając lub wchłaniając miejscową ludność.
Portugalczycy dotarli do wybrzeży Kamerunu na początku XVI wieku. Ich nieliczne faktorie nadbrzeżne handlowały różnymi towarami, ale głównie niewolnikami. Dopiero w drugiej połowie XIX wieku powstały pierwsze misje chrześcijańskie.
W roku 1884 Kamerun stał się kolonią niemiecką ze stolicą w Buéa, przeniesioną później do Jaunde. Po pierwszej wojnie światowej Kamerun został terytorium mandatowym Ligi Narodów, podzielonym pomiędzy Wielką Brytanię i Francję.
Francuska część kraju uzyskała niepodległość w 1960 r. jako Republika Kamerunu. W lutym 1961 r. przeprowadzono plebiscyt, mający zdecydować o przyszłości części brytyjskiej. W jego wyniku 2/3 terytorium na północy (zamieszkane głównie przez ludność muzułmańską) przyłączono do Nigerii, zaś pozostała część południowa (przeważnie chrześcijańska) przyłączyła się do Republiki Kamerunu, która przekształcona została tym samym w Federacyjną Republikę Kamerunu. Obie części nowej republiki, francuska i brytyjska, uzyskały autonomię. Ahmadou Ahidjo został pierwszym prezydentem kraju. W roku 1966 Ahidjo, działając w oparciu o resorty siłowe, zdelegalizował wszystkie partie polityczne. W 1970 r. stłumił rebelię organizacji UPC (Union of the Peoples of Cameroon). W 1972 wprowadził nową konstytucję, znoszącą federację, a ustanawiającą państwo unitarne.
W roku 1982 Ahidjo zrezygnował z urzędu i został na mocy konstytucji zastąpiony przez premiera Paula Biyę, pochodzącego z ludu Beti-Pahuin. Ahidjo wkrótce pożałował, że Biya został jego następcą, lecz zorganizowany przez jego współpracowników w 1984 zamach stanu nie udał się. Biya wygrał przeprowadzone w 1983 i 1984 r. wybory prezydenckie, w których był jedynym kandydatem. Wielopartyjne wybory w 1992 i 1997 r. wygrała jego partia – CPDM, jednak istniały podejrzenia, iż wyniki zostały sfałszowane.
Ostatnie wybory parlamentarne miały miejsce 22 lipca 2007 roku i ponownie zostały wygrane przez partię Biyi. Wraz z rosnącymi napięciami między chrześcijanami a muzułmanami na północy i pomiędzy anglofonami a frankofonami na południowym zachodzie, w Kamerunie rośnie zagrożenie wojną domową.
Pochodzenie nazwy kraju | edytuj kod
Nazwa państwa wywodzi się z portugalskiej nazwy rzeki Wouri – Rio de Camarões (pol. Rzeka Krewetek), która w późniejszym okresie została rozciągnięta na cały kraj leżący nad tą rzeką.
Ustrój polityczny | edytuj kod
Osobny artykuł: Ustrój polityczny Kamerunu.Ustrój polityczny Kamerunu to połączenie demokracji parlamentarnej z systemem prezydenckim. Konstytucja została uchwalona w 1972 roku i znowelizowana w 1995. Władzą ustawodawczą jest, liczące 180 deputowanych wybieranych w wyborach powszechnych, jednoizbowe Zgromadzenie Narodowe o 5-letniej kadencji, obradujące trzy razy w roku.
Głową państwa jest prezydent wybierany w wyborach powszechnych na 7-letnią kadencję. Prezydent posiada znaczny zasób władzy – może zatwierdzać i wetować ustawy, bez konsultacji z parlamentem powoływać i odwoływać członków rządu, sędziów, szefów przedsiębiorstw państwowych i urzędów centralnych. Władzę wykonawczą sprawuje rząd, na którego czele stoi premier mianowany przez prezydenta.
Podział administracyjny | edytuj kod
Osobny artykuł: Podział administracyjny Kamerunu. Regiony KamerunuKamerun dzieli się na 10 regionów (każdy z gubernatorem na czele mianowanym przez prezydenta):
- Adamawa
- Centralny
- Wschodni
- Dalekiej Północy
- Nadmorski
- Północny
- Północno-Zachodni
- Zachodni
- Południowy
- Południowo-Zachodni
i 58 departamentów (każdy z prefektem na czele):
Ludność | edytuj kod
Religie | edytuj kod
Katolicka katedra w Mbalmayo Osobny artykuł: Religia w Kamerunie.Struktura religijna kraju w 2019 roku według World Christian Database[2]:
- chrześcijaństwo – 60,9%:
- katolicyzm – 27%,
- protestantyzm – 23% (głównie kalwinizm),
- niezależne kościoły afrykańskie – 6,2%,
- niestowarzyszeni i pozostali – 4,7%,
- islam – 20,4%,
- tradycyjne religie plemienne – 17,5%,
- brak religii – 0,8%,
- bahaizm – 0,3%,
- inne religie – 0,1%.
Miasta Kamerunu | edytuj kod
Osobny artykuł: Miasta Kamerunu.Poniższa lista przedstawia największe miasta Kamerunu[3]:
Struktura etniczna | edytuj kod
Taniec pogrzebowy wśród ludności BamilekeGeografia | edytuj kod
Osobny artykuł: Geografia Kamerunu. Wulkaniczne ostańce w pobliżu miejscowości Rhumsiki na Dalekiej Północy Przeprawa promowa przez rzekę DjaZ powierzchnią 475 442 km² Kamerun, co do wielkości, zajmuje 53 miejsce wśród wszystkich państw świata[5], porównywalnie z Papuą-Nową Gwineą i nieco tylko mniejszym amerykańskim stanem Kalifornia[6]. Kraj położony jest w Środkowej i Zachodniej Afryce nad Zatoką Bonny, częścią Zatoki Gwinejskiej Oceanu Atlantyckiego. Literatura turystyczna określa Kamerun mianem „Afryki w miniaturze” ze względu na różnorodność klimatu: morski, pustynny, górski, tropikalny i sawannowy[7]. Kraj graniczy z Nigerią od zachodu, Czadem od północnego wschodu, z Republiką Środkowoafrykańską od wschodu oraz Gwineą Równikową, Gabonem i z Republiką Konga od południa.
Kamerun dzieli się na pięć stref geograficznych, wyraźnie różniących się od pozostałych zarówno pod względem klimatu, rzeźby powierzchni, jak i wegetacji. Nizina nadbrzeżna sięga 15-150 kilometrów od Zatoki Gwinejskiej w głąb lądu[8], a jej przeciętna wysokość to 90 metrów n.p.m.[9]. Pas ten, bardzo wilgotny i gorący, z krótką porą suchą, jest gęsto zalesiony tropikalnym lasem deszczowym[10][11] Południowokameruński płaskowyż wznosi się nad niziną nadbrzeżną na średnią wysokość 650 metrów n.p.m.[12]. Ten region jest również zdominowany przez deszczowe lasy tropikalne, ale ze względu na równowagę pór deszczowych i suchych nie są one tak wilgotne, jak na wybrzeżu.
Nieregularny, przerywany łańcuch gór, wzgórz i płaskowyżów, zwany Pasmem Kameruńskim, rozciąga się od szczytu wulkanu Kamerun na wybrzeżu (najwyższy punkt kraju – 4095 metrów n.p.m.[13]) prawie po Jezioro Czad na północnym krańcu kraju. Region ten ma klimat umiarkowany, szczególnie na Zachodnim Płaskowyżu, aczkolwiek opady są tu też wysokie. Ziemia należy do najżyźniejszych w Kamerunie, głównie wokół stożków wulkanicznych[13]. Na skutek działalności wulkanicznej w tym regionie powstały jeziora kraterowe. 21 sierpnia 1986 z jednego z nich (Jezioro Nyos) zaczął wydobywać się dwutlenek węgla powodując śmierć 1700-2000 ludzi[14].
Płaskowyż południowy przekształca się na północy w trawiastą, mocno sfałdowaną Wyżynę Adamawa, stanowiącą barierę oddzielającą południową część kraju od północnej. Wyżyna wznosi się przeciętnie na 1100 metrów n.p.m.[12], z temperaturami od 22 do 25 °C i znacznymi opadami[15]. Doliny regionu północnego rozciągają się od stoków wyżyny po Jezioro Czad, wznosząc się przeciętnie na 300-350 metrów n.p.m.[13]. Charakterystyczną roślinnością są sawannowe krzewy i trawy. Jest to obszar jałowy, z niewielkimi opadami i wysoką temperaturą.
Kamerun posiada cztery odrębne zlewiska. Głównymi rzekami na południu są Ntem, Nyong, Sanaga i Wouri. Wszystkie płyną w kierunku południowym i uchodzą do Zatoki Gwinejskiej. Dja i Kadéï płyną w kierunku południowo-zachodnim i są dopływami Konga. Na północy kraju rzeka Bénoué płynie na północ i zachód uchodząc do Nigru, zaś Logone uchodzi do Jeziora Czad, u brzegów którego Kamerun styka się z trzema innymi krajami.
Gospodarka | edytuj kod
Wartość Produktu Krajowego Brutto na głowę mieszkańca (PKB per capita) w roku 2009 był obliczany na 2253 USD[16], jeden z najwyższych w Afryce subsaharyjskiej[17]. Głównym rynkiem zbytu są Francja, Włochy, Korea Południowa, Hiszpania i Wielka Brytania. Kamerun znajduje się w strefie działania Organizacji dla Harmonizacji Prawa Afrykańskiego (OHADA)[18]. Walutą obiegową jest frank CFA. Bezrobocie w roku 2001 sięgało 30% populacji, a trzecia część społeczeństwa żyła poniżej progu ubóstwa obliczanego na 1,25 USD dziennie w roku 2009[19]. Od końca lat osiemdziesiątych XX wieku Kamerun jest objęty programami pomocowymi Banku Światowego i IMF w celu zmniejszenia bezrobocia, prywatyzacji przemysłu i wzrostu gospodarczego. Turystyka, zwłaszcza na wybrzeżu i w okolicach Góry Kamerun zapowiada znaczny wzrost gospodarczy[20].
Transport | edytuj kod
Linia kolejowa łącząca Ngaoundéré z Yaoundé Osobny artykuł: Transport w Kamerunie.Transport w Kamerunie przysparza wiele trudności. Drogi są w złym stanie[21] i uzależnione od zmiennej pogody, jako że tylko 10% posiada utwardzone nawierzchnie. Kontrole drogowe służą policji i żandarmerii głównie do wyłudzania łapówek[22]. Linia kolejowa łączy miejscowości Kumba na zachodzie i Bélabo na wschodzie oraz Ngaoundéré na północy. Lotniska międzynarodowe znajdują się w Douala i Garoua oraz mniejsze w Yaoundé. W ujściu rzeki Wouri River znajduje się port Douali, główny port morski kraju.
Rynek mleka | edytuj kod
Mimo wysokiej liczby bydła w Kamerunie, produkcja mleka w Kamerunie jest niezwykle niska (7,5 litra rocznie na mieszkańca, wobec średniej na świecie 45 litrów na mieszkańca) – w 2014 r. na import mleka do kraju wydano prawie 80 mln dolarów[23].
Siły zbrojne | edytuj kod
Przedstawiciel ambasady USA z żołnierzami SZ Kamerunu Osobny artykuł: Siły Zbrojne Kamerunu.Stosunki z sąsiednimi krajami układają się generalnie pomyślnie. Wyjątkami jest nierozwiązany konflikt graniczny z Gwineą Równikową. Napływ Kameruńczyków do Gwinei Równikowej, co wiąże się z nadzieją na zatrudnienie przy eksploatacji nowo odkrytych złóż ropy, przyczynił się do wzrostu napięcia. W roku 1999 rządy Kamerunu, Gwinei Równikowej, Nigerii, Wysp św. Tomasza i Książęcej, Gabonu, Konga, Demokratycznej Republiki Konga i Angoli powołały Gulf of Guinea Commission mającą pomagać w rozwiązywaniu problemów, przede wszystkim granicznych, w regionie.
Kamerun dysponuje trzema rodzajami sił zbrojnych: wojskami lądowymi, marynarką wojenną oraz siłami powietrznymi[24]. Uzbrojenie sił lądowych składało się w 2014 roku m.in. z 100 opancerzonych pojazdów bojowych, a marynarka wojenna dysponowała 57 okrętami obrony przybrzeża[24]. Siły powietrzne z kolei posiadały w 2014 roku uzbrojenie w postaci m.in. 15 samolotów transportowych, 11 samolotów szkolno-bojowych oraz 9 śmigłowców[24].
Wojska kameruńskie w 2014 roku liczyły 14 tys. żołnierzy zawodowych oraz 10 tys. rezerwistów. Według rankingu Global Firepower (2014) kameruńskie siły zbrojne stanowią 97. siłę militarną na świecie, z rocznym budżetem na cele obronne w wysokości 370 mln dolarów (USD)[24].
Przypisy | edytuj kod
- ↑ a b c d e f World Economic Outlook, April 2018, imf.org [dostęp 2018-04-18] (ang.).
- ↑ WWL 2020 Country Dossier Cameroon, Open Doors USA [dostęp 2020-06-11] .
- ↑ Population of Cities in Cameroon (ang.). World Population Review. [dostęp 2018-07-18].
- ↑ Country: Cameroon – People Groups (ang.). Joshua Project, 2018. [dostęp 17 lipca 2018].
- ↑ Demographic Yearbook 1.
- ↑ „Rank Order – Area”
- ↑ DeLancey and DeLancey 16.
- ↑ Fomesky et al 6.
- ↑ Neba 14.
- ↑ Neba 28.
- ↑ „Highest Average Annual Precipitation Extremes”.
- ↑ a b Neba 16.
- ↑ a b c Neba 17.
- ↑ DeLancey and DeLancey 161 podaje liczbę 1700; Hudgens and Trillo 1054 mówi o „co najmniej 2000"; West 10 twierdzi, że „ponad 2000"
- ↑ Gwanfogbe et al 20; Neba 29
- ↑ Międzynarodowy Fundusz Walutowy 2009
- ↑ Musa Biya: Plan to keep power in Cameroon clears hurdle
- ↑ Portal biznesowy Afryki
- ↑ Human Development Indices
- ↑ Neba, s.173–6
- ↑ Neba, s.199
- ↑ Neba, s.111
- ↑ Analiza atrakcyjności eksportu mleka do Kamerunu w 2015 roku. goafrica.gov.pl. [dostęp 2015-06-23].
- ↑ a b c d Cameroon (ang.). Global Firepower. [dostęp 2014-09-08].
Bibliografia | edytuj kod
- John Mukum Mbaku: Culture and Customs of Cameroon (Culture and Customs of Africa), Greenwood Press, ISBN 1-03-133323-1
- Aaron Neba: Modern Geography of the Republic of Cameroon, Bamenda, Neba Publishers 1999