Lekarz w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Luke Fildes, Lekarz, 1891Lekarz (w odniesieniu do kobiet stosuje się formę lekarka[1]) – osoba posiadająca wiedzę i uprawnienia do leczenia[2][3].
Lekarz zajmuje się utrzymywaniem lub przywracaniem zdrowia poprzez badanie, diagnozowanie, prognozowanie i leczenie chorób, urazów i innych schorzeń fizycznych i umysłowych.
Dawniej wyrazy „lekarz” i „doktor” były słowami potocznym, którymi określano ludzi zajmujących się leczeniem i pielęgnowaniem, posiadających wykształcenie, ale niekoniecznie uniwersyteckie czy akademickie.
Współcześnie lekarze muszą posiadać specjalistyczne wykształcenie medyczne (lub medycyny weterynaryjnej w przypadku lekarzy weterynarii). W trakcie praktyki zawodowej mogą skupiać się na pewnych kategoriach chorób, rodzajach pacjentów i metodach leczenia – zwanych specjalnościami medycznymi – lub mogą zapewniać stałą i regularną opiekę medyczną osobom, rodzinom i społecznościom. Praktyka medyczna wymaga szczegółowej znajomości dyscyplin akademickich, jak anatomia i fizjologia oraz chorób podstawowych i ich leczenia. Niezbędne dla każdego lekarza jest ciągłe zwiększanie kompetencji w dziedzinie medycyny, którą się zajmuje.
Rola lekarza i znaczenie samego słowa różnią się na świecie, jak i stopnie specjalizacji i inne kwalifikacje. Wspólnym elementem jest etyka zawodowa, która wymaga w szczególności od lekarzy rozważenia, współczucia i życzliwości dla swoich pacjentów. Lekarz przed rozpoczęciem praktyki w zawodzie składa Przyrzeczenie lekarskie.
Spis treści
- 1 Polska
- 2 Specjalności lekarskie
- 3 Kontrowersje językowe
- 4 Zobacz też
- 5 Uwagi
- 6 Przypisy
- 7 Linki zewnętrzne
Polska | edytuj kod
Lekarzem jest osoba posiadająca właściwe kwalifikacje, potwierdzone wymaganymi dokumentami, do udzielania świadczeń zdrowotnych, w szczególności do: badania stanu zdrowia, rozpoznawania chorób i zapobiegania im, leczenia i rehabilitacji chorych, udzielania porad lekarskich, a także wydawania opinii i orzeczeń lekarskich, w zakresie swojej specjalizacji[4][5].
Nazwa lekarz jest zapożyczeniem z języka gockiego słowa lēkeis 'lekarz' (lēkinōn „leczyć”), stwniem. lāhki „lekarz”, lāchinōn „leczyć, uzdrawiać”, który z kolei jest zapożyczeniem z kontynentalnego języka celtyckiego słowa lēkijaz, irl. liaig „lekarz”. Obie formy pochodzą od greckich słów lekeis i lekinón[6].
Wskaźnik liczby lekarzy w Polsce na 1000 mieszkańców osiągnął w 2015 wartość 2,2 i był najniższy wśród państw członkowskich Unii Europejskiej[7].
Kształcenie lekarzy w Polsce | edytuj kod
W Polsce tytuł zawodowy lekarza zdobywa się kończąc sześcioletnie jednolite studia wyższe[a] na kierunku lekarskim uczelni medycznej, z czego od roku 2012 dwa semestry na ostatnim roku studiów stanowi nauczanie praktyczne[4][5].
Dyplom lekarza jest równorzędny z dyplomem magistra.
Prawo wykonywania zawodu lekarza zdobywa się po odbyciu trzynastomiesięcznego stażu podyplomowego oraz zdaniu z wynikiem pozytywnym Lekarskiego Egzaminu Końcowego. Dodatkowymi warunkami stawianymi lekarzom przez prawo są: posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych, odpowiedni stan zdrowia oraz wykazywanie nienagannej postawy etycznej. Zasady wykonywania zawodu lekarza reguluje Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty.
Zasady uznawania kwalifikacji lekarza nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej określa Ustawa o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej z dnia 22 grudnia 2015 r.[8]. Dokonuje ona w zakresie swojej regulacji wdrożenia odpowiednich dyrektyw Wspólnot Europejskich.
Uczelnie medyczne w Polsce | edytuj kod
Następujące uczelnie wyższe kształcą przyszłych lekarzy (kierunek lekarski)[9]:
- Gdański Uniwersytet Medyczny
- Pomorski Uniwersytet Medyczny w Szczecinie
- Śląski Uniwersytet Medyczny w Katowicach
- Wydział Lekarski
- Wydział Lekarski z Oddziałem Lekarsko-Dentystycznym w Zabrzu
- Uniwersytet Jagielloński w Krakowie Collegium Medicum
- Krakowska Akademia im. Andrzeja Frycza Modrzewskiego
- Uniwersytet Medyczny im. K. Marcinkowskiego w Poznaniu
- Wydział Lekarski I
- Wydział Lekarski II
- Collegium Medicum Uniwersytetu Warmińsko-Mazurskiego w Olsztynie
- Wydział Lekarski
- Uniwersytet Medyczny im. Piastów Śląskich we Wrocławiu
- Uniwersytet Rzeszowski
- Uniwersytet Zielonogórski
- Uniwersytet Jana Kochanowskiego w Kielcach
- Uniwersytet Medyczny w Białymstoku
- Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologii i Oddziałem Nauczania w Języku Angielskim
- Uniwersytet Medyczny w Lublinie
- I Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologicznym
- II Wydział Lekarski z Oddziałem Anglojęzycznym
- Uniwersytet Medyczny w Łodzi
- Wydział Lekarski z Oddziałem Stomatologicznym
- Kolegium Wojskowo-Lekarskie
- Uniwersytet Mikołaja Kopernika w Toruniu
- Collegium Medicum im. L. Rydygiera w Bydgoszczy
- Warszawski Uniwersytet Medyczny
- Wydział Lekarski
- Wydział Lekarsko-Dentystyczny
- Uniwersytet Technologiczno-Humanistyczny w Radomiu
- Wydział Nauk o Zdrowiu i Kultury Fizycznej
Specjalności lekarskie | edytuj kod
Zobacz też kategorię: Specjalności lekarskie.Znaczny rozwój nauk medycznych spowodował konieczność wprowadzenia specjalizacji podstawowych i szczegółowych. Tytuł lekarza specjalisty w danej specjalności medycznej uzyskuje się po odbyciu trwającego zwykle 5-6 lat szkolenia w trakcie pracy zawodowej. Szkolenie lekarza przed uzyskaniem tytułu specjalisty w szczegółowej specjalności (tj. możliwej do uzyskania dopiero po zakończeniu szkolenia w podstawowej specjalności) ze względu na procedury administracyjne oraz wymogi formalne trwa zwykle około 15-20 lat, licząc od momentu rozpoczęcia studiów.
System Specjalizacji w Polsce | edytuj kod
Do roku 1999 r. obowiązywał dwustopniowy system specjalizacji. Po dwóch – trzech latach szkolenia lekarz otrzymywał tytuł „lekarza danej specjalności” np. lekarz chorób wewnętrznych – tzw. I stopień specjalizacji. Jeśli zdecydował się na kontynuowanie specjalizacji, mógł zdobyć tzw. specjalizację II stopnia i tytuł „lekarza specjalisty” danej specjalności – np. lekarz specjalista chorób wewnętrznych. Ordynatorem oddziału może zostać tylko lekarz specjalista (II stopnia) w danej specjalności. System ten nie dotyczył specjalizacji uzyskiwanych po zdobyciu innej (specjalizacji szczegółowych), gdzie obowiązywał system jednostopniowy.
Do niedawna lekarze w Polsce mogli specjalizować się w 40 specjalnościach podstawowych[10]:
- Anestezjologia i intensywna terapia
- Audiologia i foniatria
- Chirurgia dziecięca
- Chirurgia klatki piersiowej
- Chirurgia ogólna
- Chirurgia plastyczna
- Chirurgia szczękowo-twarzowa
- Choroby wewnętrzne
- Choroby zakaźne
- Dermatologia i wenerologia
- Diagnostyka laboratoryjna
- Epidemiologia
- Genetyka kliniczna
- Kardiochirurgia
- Kardiologia
- Medycyna nuklearna
- Medycyna pracy
- Medycyna ratunkowa
- Medycyna rodzinna
- Medycyna sądowa
- Medycyna transportu
- Mikrobiologia lekarska
- Neonatologia
- Neurochirurgia
- Neurologia
- Okulistyka
- Onkologia kliniczna
- Ortopedia i traumatologia narządu ruchu
- Otorynolaryngologia
- Patomorfologia
- Pediatria
- Położnictwo i ginekologia
- Psychiatria
- Psychiatria dzieci i młodzieży
- Radiologia i diagnostyka obrazowa
- Radioterapia onkologiczna
- Rehabilitacja medyczna
- Transfuzjologia kliniczna
- Urologia
- Zdrowie publiczne
oraz 28 specjalnościach szczegółowych (po uzyskaniu jednej z odpowiednich – tzn. określonych rozporządzeniem Ministra Zdrowia – specjalizacji podstawowych):
- Alergologia
- Angiologia
- Balneologia i medycyna fizykalna
- Chirurgia naczyniowa
- Chirurgia onkologiczna
- Choroby płuc (pulmonologia)
- Diabetologia
- Endokrynologia
- Farmakologia kliniczna
- Gastroenterologia
- Geriatria
- Ginekologia onkologiczna
- Hematologia
- Hipertensjologia
- Immunologia kliniczna
- Kardiologia dziecięca
- Medycyna paliatywna
- Medycyna sportowa
- Nefrologia
- Neurologia dziecięca
- Neuropatologia
- Onkologia i hematologia dziecięca
- Otorynolaryngologia dziecięca
- Reumatologia
- Seksuologia
- Toksykologia kliniczna
- Transplantologia kliniczna
- Urologia dziecięca.
Od 2013[11] roku lista specjalizacji lekarzy wygląda następująco[12]:
- Alergologia
- Anestezjologia i intensywna terapia
- Angiologia
- Audiologia i foniatria
- Balneologia i medycyna fizykalna
- Chirurgia dziecięca
- Chirurgia klatki piersiowej
- Chirurgia naczyniowa
- Chirurgia ogólna
- Chirurgia onkologiczna
- Chirurgia plastyczna
- Chirurgia szczękowo-twarzowa
- Choroby płuc
- Choroby płuc dzieci
- Choroby wewnętrzne
- Choroby zakaźne
- Dermatologia i wenerologia
- Diabetologia
- Diagnostyka laboratoryjna
- Endokrynologia
- Endokrynologia ginekologiczna i rozrodczość
- Endokrynologia i diabetologia dziecięca
- Epidemiologia
- Farmakologia kliniczna
- Gastroenterologia
- Gastroenterologia dziecięca
- Genetyka kliniczna
- Geriatria
- Ginekologia onkologiczna
- Hematologia
- Hipertensjologia
- Immunologia kliniczna
- Intensywna terapia
- Kardiochirurgia
- Kardiologia
- Kardiologia dziecięca
- Medycyna lotnicza
- Medycyna morska i tropikalna
- Medycyna nuklearna
- Medycyna paliatywna
- Medycyna pracy
- Medycyna ratunkowa
- Medycyna rodzinna
- Medycyna sądowa
- Medycyna sportowa
- Mikrobiologia lekarska
- Nefrologia
- Nefrologia dziecięca
- Neonatologia
- Neurochirurgia
- Neurologia
- Neurologia dziecięca
- Neuropatologia
- Okulistyka
- Onkologia i hematologia dziecięca
- Onkologia kliniczna
- Ortopedia i traumatologia narządu ruchu
- Otorynolaryngologia
- Otorynolaryngologia dziecięca
- Patomorfologia
- Pediatria
- Pediatria metaboliczna
- Perinatologia
- Położnictwo i ginekologia
- Psychiatria
- Psychiatria dzieci i młodzieży
- Radiologia i diagnostyka obrazowa
- Radioterapia onkologiczna
- Rehabilitacja medyczna
- Reumatologia
- Seksuologia
- Toksykologia kliniczna
- Transfuzjologia kliniczna
- Transplantologia kliniczna
- Urologia
- Urologia dziecięca
- Zdrowie publiczne.
System specjalizacji opiera się na modułach. Część specjalizacji występuje jako moduł jednolity, część natomiast jest podzielona na moduł podstawowy i specjalistyczny (z czego moduł podstawowy może być wspólny dla kilku specjalizacji jednocześnie). Dla przykładu, ukończenie modułu podstawowego w zakresie chirurgii ogólnej (trwa 2 lata) upoważnia do podjęcia modułu specjalistycznego ze specjalizacji:
- Chirurgia dziecięca (kolejne 4 lata)
- Chirurgia klatki piersiowej (kolejne 4 lata)
- Chirurgia naczyniowa (kolejne 4 lata)
- Chirurgia ogólna (kolejne 4 lata)
- Chirurgia onkologiczna (kolejne 4 lata)
- Chirurgia plastyczna (kolejne 4 lata)
Wykaz modułów podstawowych[13]:
- moduł podstawowy w zakresie chirurgii ogólnej
- moduł podstawowy w zakresie chorób wewnętrznych
- moduł podstawowy w zakresie otorynolaryngologii
- moduł podstawowy w zakresie patomorfologii
- moduł podstawowy w zakresie pediatrii.
Moduły jednolite trwają od 4 do 6 lat. Moduły podstawowe wraz z modułami specjalistycznymi od 4 do 7-10 lat (najdłużej transplantologia kliniczna). W niektórych wypadkach potrzebne jest uzyskanie jednej ze specjalizacji w pierwszej kolejności, żeby móc przystąpić do danego modułu specjalistycznego, np. ukończona specjalizacja II stopnia (dawniej) lub tytuł specjalisty w dziedzinie położnictwa i ginekologii upoważnia do rozpoczęcia modułu specjalistycznego z endokrynologii ginekologicznej i rozrodczości lub ginekologii onkologicznej.
Natomiast lekarze dentyści mogą specjalizować się w następujących specjalnościach:
- Chirurgia stomatologiczna
- Chirurgia szczękowo-twarzowa
- Ortodoncja
- Periodontologia
- Protetyka stomatologiczna
- Stomatologia dziecięca
- Stomatologia zachowawcza z endodoncją
- Zdrowie publiczne
- Epidemiologia.
Specjalizacje te odbywają się na zasadzie modułów jednolitych trwających od 3 do 6 lat (najdłużej chirurgia twarzowo-szczękowa).
Dwustopniowy system specjalizacji w Polsce wprowadzono po II wojnie światowej ze względu na ogromny niedobór kadry lekarskiej i konieczność skróconego szkolenia specjalistów oraz chęć jak najszybszego „poprawienia” danych statystycznych dotyczących liczby specjalistów (w statystykach podawano łączną liczbę specjalistów bez informacji o stopniu). W tym ostatnim aspekcie Polska wzorowała się na ZSRR, gdzie istniały nawet 3 stopnie specjalizacji. W systemie dwustopniowym przeważnie stosowano zasadę trzyletniej specjalizacji I stopnia i dwuletniej II stopnia.
Dość szybko system dwustopniowy uległ wynaturzeniom, które trwały aż do jego zniesienia:
- zmniejszał się odsetek specjalistów I stopnia rozpoczynających specjalizację II stopnia — w najmniejszym stopniu proces ten dotyczył mało popularnych specjalności, jak np. medycyna sądowa, mikrobiologia, patomorfologia (tam był największy niedobór specjalistów) oraz lekarzy zatrudnionych w ośrodkach związanych z uczelniami medycznymi (tam konieczność zdobycia II stopnia wiązała się z warunkami zatrudnienia); w pozostałych sytuacjach II stopień zaczynali przede wszystkim ci, którzy chcieli ubiegać się o ordynaturę i mieli szansę jej uzyskania. Przyczyny nierozpoczynania II stopnia, to przeważnie:
- działania przełożonych (w prowincjonalnych szpitalach często ordynatorzy w obawie przed „konkurencją” utrudniali rozwój zawodowy innym lekarzom ze swego oddziału);
- brak wyraźnych korzyści ze zdobycia II stopnia, jeśli ktoś nie chciał się starać o ordynaturę, ponieważ zarówno specjalista I, jak i II stopnia mógł otworzyć gabinet prywatny.
- coraz częściej wydłużał się okres szkolenia specjalizacyjnego (szczególnie w II stopniu) nawet do kilkunastu i 20 lat;
- zmniejszał się odsetek osób rozpoczynających specjalizacje szczegółowe.
Kontrowersje językowe | edytuj kod
Formą żeńską słowa „lekarz” jest „lekarka”[14][15][16]; dawniej nazywano „lekarkami” również zielarki bądź znachorki[17][16]. Forma ta nie występuje w Ustawie o zawodach lekarza i lekarza dentysty[8]. Stosowanie formy „lekarka” nie jest dopuszczalne na pieczątkach lekarskich, możliwe jest natomiast stosowanie skrótów (lek. zamiast lekarz i lek. wet. zamiast lekarz weterynarii)[18].
Zarówno w języku potocznym, jak i w oficjalnych dokumentach spotyka się tytuły zawodowe lekarzy, które nie istnieją lub których rozumienie i użycie jest niepełne albo nieprawidłowe:
- „lekarz medycyny” – nieistniejący tytuł zawodowy mający być synonimem tytułu „lekarz”. Określenie to bywa spotykane nie tylko w powszechnym użyciu, ale także w pieczęciach lekarskich. Treść pieczęci lekarskiej została opisana w Uchwale Nr 110/05/IV Naczelnej Rady Lekarskiej[18] i nie zezwala na stosowanie tytułów innych niż „lekarz” i „lekarz dentysta”. Nagminne używanie sformułowania „lekarz medycyny” w reklamach telewizyjnych może wynikać z chęci uniknięcia przez reklamodawców sporów prawnych: zgodnie z art. 63 Kodeksu Etyki Lekarskiej[19] lekarz nie powinien używać swego wizerunku w celach komercyjnych, a widywani w reklamach aktorzy, podający się za lekarzy, mogą być tytułowani jedynie określeniem „lekarz medycyny”;
- „doktor” – określenie stosowane w mowie potocznej bądź tradycyjnie jako forma grzecznościowa wobec lekarzy oraz lekarzy weterynarii i lekarzy dentystów;
- lekarz dentysta – pot. dentysta, tytuł zawodowy uzyskiwany przez absolwenta studiów na kierunku lekarsko-dentystycznym, będącym kierunkiem odrębnym od kierunku lekarskiego na polskich uczelniach medycznych;
- lekarz weterynarii – pot. weterynarz, tytuł zawodowy uzyskiwany przez absolwenta medycyny weterynaryjnej związany z całkowicie odrębnym zawodem.
Zobacz też | edytuj kod
- felczer
- lekarz dentysta
- lekarz weterynarii
- lekarz rezydent
- Kodeks Etyki Lekarskiej
- Naczelna Izba Lekarska
- Przyrzeczenie Lekarskie
- psycholog
- uczelnie medyczne w Polsce
- znanylekarz.pl
Uwagi | edytuj kod
- ↑ Jeden z wyjątków od Deklaracji Bolońskiej
Przypisy | edytuj kod
- ↑ Stanowisko Rady Języka Polskiego w sprawie żeńskich form nazw zawodów i tytułów, rjp.pan.pl [dostęp 2021-02-21] .
- ↑ Witold Doroszewski (red.): lekarz. W: Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 2015-01-07].
- ↑ lekarz. W: Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 2015-01-07].
- ↑ a b Ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. (Dz.U. z 2011 r. nr 113, poz. 658).
- ↑ a b Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 28 lutego 2020 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2020 r. poz. 514).
- ↑ Wiesław Boryś. Słownik etymologiczny języka polskiego 2005 str. 283; Aleksander Brückner, Karel Kadlec, Lubor Niederle. Początki kultury słowiańskiej str. 202; Zenon Klemensiewicz. Historia języka polskiego. 2. Doba średniopolska str. 28
- ↑ Ireneusz Sudak. Lekarzy jak na lekarstwo. „Gazeta Wyborcza”. 90 (8423), s. 6, 18 kwietnia 2015. Warszawa: Agora SA. ISSN 0860-908X.
- ↑ a b Ustawa z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz.U. z 2020 r. poz. 220).
- ↑ Uczelnie, na których można studiować kierunek lekarski w Polsce
- ↑ Załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 stycznia 2007 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów (Dz.U. z 2008 r. nr 170, poz. 1050)
- ↑ Ministerstwo Zdrowia, www2.mz.gov.pl [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2014-01-11] . Rozporządzenie to zastąpiono w 2019 r. rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2019 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów (Dz.U. z 2019 r. poz. 602).
- ↑ Załącznik numer 1 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 stycznia 2013 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów
- ↑ Załącznik numer 2 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 stycznia 2013 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów
- ↑ lekarka. W: Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 020-01-13].
- ↑ PiotrP. Müldner-Nieckowski PiotrP., "Psycholożka" i "doktórka", [w:] Lekarski Poradnik Językowy [online] [dostęp 2021-01-13] .
- ↑ a b JerzyJ. Bralczyk JerzyJ., Lekarka, Okręgowa Izba Lekarska w Warszawie im. prof. Jana Nielubowicza, 7 marca 2020 [dostęp 2021-01-13] .
- ↑ Witold Doroszewski (red.): lekarka. W: Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 2020-01-13].
- ↑ a b KrzysztofK. Makuch KrzysztofK. (red.), Biuletyn Naczelnej Rady Lekarskiej, 2005 [dostęp 2016-08-28] .
- ↑ Kodeks Etyki Lekarskiej, 20 września 2003 [dostęp 2016-08-28] .
Linki zewnętrzne | edytuj kod
- Znanylekarz.pl – serwis internetowy, umożliwiający pacjentom publikowanie opinii o lekarzach oraz umawianie się na wizyty lekarskie przez internet
- Centralny Rejestr Lekarzy RP – baza podstawowych informacji o lekarzach i lekarzach dentystach, prowadzona przez Naczelną Izbę Lekarską
- Centrum Medycznego Kształcenia Podyplomowego – podział i programy poszczególnych specjalizacji lekarskich
Przeczytaj ostrzeżenie dotyczące informacji medycznych i pokrewnych zamieszczonych w Wikipedii.
Kontrola autorytatywna (zajęcie):