Lekarz

Lekarz w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Luke Fildes, Lekarz, 1891

Lekarz – osoba posiadająca wiedzę i uprawnienia do leczenia ludzi i lekarz weterynarii zwierząt[1][2].

Lekarz zajmuje się utrzymywaniem lub przywracaniem zdrowia poprzez badanie, diagnozowanie, prognozowanie i leczenie chorób, urazów i innych schorzeń fizycznych i umysłowych.

Dawniej 'lekarz' czy 'doktor' było słowem potocznym, którym określano ludzi zajmujących się leczeniem i pielęgnowaniem, posiadających wykształcenie, ale niekoniecznie uniwersyteckie czy akademickie.

Współcześnie lekarze muszą posiadać specjalistyczne wykształcenie medyczne. W trakcie praktyki zawodowej mogą skupiać się na pewnych kategoriach chorób, rodzajach pacjentów i metodach leczenia - zwanych specjalnościami medycznymi - lub mogą zapewniać stałą i regularną opiekę medyczną osobom, rodzinom i społecznościom. Praktyka medyczna wymaga szczegółowej znajomości dyscyplin akademickich, jak anatomia i fizjologia oraz chorób podstawowych i ich leczenia. Niezbędne dla każdego lekarza jest ciągłe zwiększanie kompetencji w dziedzinie medycyny, którą się zajmuje.

Rola lekarza i znaczenie samego słowa różnią się na świecie, jak i stopnie specjalizacji i inne kwalifikacje. Wspólnym elementem jest etyka zawodowa, która wymaga w szczególności od lekarzy rozważenia, współczucia i życzliwości dla swoich pacjentów. Lekarz przed rozpoczęciem praktyki w zawodzie składa Przyrzeczenie lekarskie.

Spis treści

Polska | edytuj kod

Lekarzem jest osoba posiadająca właściwe kwalifikacje, potwierdzone wymaganymi dokumentami, do udzielania świadczeń zdrowotnych, w szczególności do: badania stanu zdrowia, rozpoznawania chorób i zapobiegania im, leczenia i rehabilitacji chorych, udzielania porad lekarskich, a także wydawania opinii i orzeczeń lekarskich, w zakresie swojej specjalizacji[3][4].

Nazwa lekarz jest zapożyczeniem z języka gockiego słowa lēkeis 'lekarz' (lekinon "leczyć"), który z kolei jest zapożyczeniem z kontynentalnego języka celtyckiego słowa lēkijaz, irl. liaig "lekarz". Obie formy pochodzą od greckich słów lekeis i lekinón[5].

Wskaźnik liczby lekarzy w Polsce na 1000 mieszkańców osiągnął w 2015 wartość 2,2 i był najniższy wśród państw członkowskich Unii Europejskiej[6].

Kształcenie lekarzy w Polsce | edytuj kod

W Polsce tytuł zawodowy lekarza zdobywa się kończąc sześcioletnie jednolite studia wyższe[a] na wydziale lekarskim uczelni medycznej, z czego od roku 2012 dwa semestry na ostatnim roku studiów stanowi nauczanie praktyczne[3][4].

Dyplom lekarza jest równorzędny z dyplomem magistra.

Prawo wykonywania zawodu lekarza zdobywa się po odbyciu trzynastomiesięcznego stażu podyplomowego oraz zdaniu z wynikiem pozytywnym Lekarskiego Egzaminu Końcowego. Dodatkowym warunkami stawianymi lekarzom przez prawo są: posiadanie pełnej zdolności do czynności prawnych, odpowiedni stan zdrowia oraz wykazywanie nienagannej postawy etycznej. Zasady wykonywania zawodu lekarza reguluje Ustawa o zawodach lekarza i lekarza dentysty.

Zasady uznawania kwalifikacji lekarza nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej określa Ustawa o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej z dnia 22 grudnia 2015 r.[7]. Dokonuje ona w zakresie swojej regulacji wdrożenia odpowiednich dyrektyw Wspólnot Europejskich.

Uczelnie medyczne w Polsce | edytuj kod

Następujące uczelnie wyższe kształcą przyszłych lekarzy (kierunek lekarski)[8]:

Specjalności lekarskie | edytuj kod

 Zobacz też kategorię: Specjalności lekarskie.

Znaczny rozwój nauk medycznych spowodował konieczność wprowadzenia specjalizacji podstawowych i szczegółowych. Tytuł lekarza specjalisty w danej specjalności medycznej uzyskuje się po odbyciu trwającego zwykle 5-6 lat szkolenia w trakcie pracy zawodowej. Szkolenie lekarza przed uzyskaniem tytułu specjalisty w szczegółowej specjalności (tj. możliwej do uzyskania dopiero po zakończeniu szkolenia w podstawowej specjalności) ze względu na procedury administracyjne oraz wymogi formalne trwa zwykle około 15-20 lat, licząc od momentu rozpoczęcia studiów.

System Specjalizacji w Polsce | edytuj kod

Do roku 1999 r. obowiązywał dwustopniowy system specjalizacji. Po dwóch – trzech latach szkolenia lekarz otrzymywał tytuł "lekarza danej specjalności" np. lekarz chorób wewnętrznych – tzw. I stopień specjalizacji. Jeśli zdecydował się na kontynuowanie specjalizacji, mógł zdobyć tzw. specjalizację II stopnia i tytuł "lekarza specjalisty" danej specjalności – np. lekarz specjalista chorób wewnętrznych. Ordynatorem oddziału może zostać tylko lekarz specjalista (II stopnia) w danej specjalności. System ten nie dotyczył specjalizacji uzyskiwanych po zdobyciu innej (specjalizacji szczegółowych), gdzie obowiązywał system jednostopniowy.

Do niedawna lekarze w Polsce mogli specjalizować się w 40 specjalnościach podstawowych[9]:

  1. Anestezjologia i intensywna terapia
  2. Audiologia i foniatria
  3. Chirurgia dziecięca
  4. Chirurgia klatki piersiowej
  5. Chirurgia ogólna
  6. Chirurgia plastyczna
  7. Chirurgia szczękowo-twarzowa
  8. Choroby wewnętrzne
  9. Choroby zakaźne
  10. Dermatologia i wenerologia
  11. Diagnostyka laboratoryjna
  12. Epidemiologia
  13. Genetyka kliniczna
  14. Kardiochirurgia
  15. Kardiologia
  16. Medycyna nuklearna
  17. Medycyna pracy
  18. Medycyna ratunkowa
  19. Medycyna rodzinna
  20. Medycyna sądowa
  21. Medycyna transportu
  22. Mikrobiologia lekarska
  23. Neonatologia
  24. Neurochirurgia
  25. Neurologia
  26. Okulistyka
  27. Onkologia kliniczna
  28. Ortopedia i traumatologia narządu ruchu
  29. Otorynolaryngologia
  30. Patomorfologia
  31. Pediatria
  32. Położnictwo i ginekologia
  33. Psychiatria
  34. Psychiatria dzieci i młodzieży
  35. Radiologia i diagnostyka obrazowa
  36. Radioterapia onkologiczna
  37. Rehabilitacja medyczna
  38. Transfuzjologia kliniczna
  39. Urologia
  40. Zdrowie publiczne

oraz 28 specjalnościach szczegółowych (po uzyskaniu jednej z odpowiednich – tzn. określonych rozporządzeniem Ministra Zdrowia – specjalizacji podstawowych):

  1. Alergologia
  2. Angiologia
  3. Balneologia i medycyna fizykalna
  4. Chirurgia naczyniowa
  5. Chirurgia onkologiczna
  6. Choroby płuc (pulmonologia)
  7. Diabetologia
  8. Endokrynologia
  9. Farmakologia kliniczna
  10. Gastroenterologia
  11. Geriatria
  12. Ginekologia onkologiczna
  13. Hematologia
  14. Hipertensjologia
  15. Immunologia kliniczna
  16. Kardiologia dziecięca
  17. Medycyna paliatywna
  18. Medycyna sportowa
  19. Nefrologia
  20. Neurologia dziecięca
  21. Neuropatologia
  22. Onkologia i hematologia dziecięca
  23. Otorynolaryngologia dziecięca
  24. Reumatologia
  25. Seksuologia
  26. Toksykologia kliniczna
  27. Transplantologia kliniczna
  28. Urologia dziecięca.

Od 2013[10] roku lista specjalizacji lekarzy wygląda następująco[11]:

  1. Alergologia
  2. Anestezjologia i intensywna terapia
  3. Angiologia
  4. Audiologia i foniatria
  5. Balneologia i medycyna fizykalna
  6. Chirurgia dziecięca
  7. Chirurgia klatki piersiowej
  8. Chirurgia naczyniowa
  9. Chirurgia ogólna
  10. Chirurgia onkologiczna
  11. Chirurgia plastyczna
  12. Chirurgia szczękowo-twarzowa
  13. Choroby płuc
  14. Choroby płuc dzieci
  15. Choroby wewnętrzne
  16. Choroby zakaźne
  17. Dermatologia i wenerologia
  18. Diabetologia
  19. Diagnostyka laboratoryjna
  20. Endokrynologia
  21. Endokrynologia ginekologiczna i rozrodczość
  22. Endokrynologia i diabetologia dziecięca
  23. Epidemiologia
  24. Farmakologia kliniczna
  25. Gastroenterologia
  26. Gastroenterologia dziecięca
  27. Genetyka kliniczna
  28. Geriatria
  29. Ginekologia onkologiczna
  30. Hematologia
  31. Hipertensjologia
  32. Immunologia kliniczna
  33. Intensywna terapia
  34. Kardiochirurgia
  35. Kardiologia
  36. Kardiologia dziecięca
  37. Medycyna lotnicza
  38. Medycyna morska i tropikalna
  39. Medycyna nuklearna
  40. Medycyna paliatywna
  41. Medycyna pracy
  42. Medycyna ratunkowa
  43. Medycyna rodzinna
  44. Medycyna sądowa
  45. Medycyna sportowa
  46. Mikrobiologia lekarska
  47. Nefrologia
  48. Nefrologia dziecięca
  49. Neonatologia
  50. Neurochirurgia
  51. Neurologia
  52. Neurologia dziecięca
  53. Neuropatologia
  54. Okulistyka
  55. Onkologia i hematologia dziecięca
  56. Onkologia kliniczna
  57. Ortopedia i traumatologia narządu ruchu
  58. Otorynolaryngologia
  59. Otorynolaryngologia dziecięca
  60. Patomorfologia
  61. Pediatria
  62. Pediatria metaboliczna
  63. Perinatologia
  64. Położnictwo i ginekologia
  65. Psychiatria
  66. Psychiatria dzieci i młodzieży
  67. Radiologia i diagnostyka obrazowa
  68. Radioterapia onkologiczna
  69. Rehabilitacja medyczna
  70. Reumatologia
  71. Seksuologia
  72. Toksykologia kliniczna
  73. Transfuzjologia kliniczna
  74. Transplantologia kliniczna
  75. Urologia
  76. Urologia dziecięca
  77. Zdrowie publiczne.

System specjalizacji opiera się na modułach. Część specjalizacji występuje jako moduł jednolity, część natomiast jest podzielona na moduł podstawowy i specjalistyczny (z czego moduł podstawowy może być wspólny dla kilku specjalizacji jednocześnie). Dla przykładu, ukończenie modułu podstawowego w zakresie chirurgii ogólnej (trwa 2 lata) upoważnia do podjęcia modułu specjalistycznego ze specjalizacji:

Wykaz modułów podstawowych[12]:

  • moduł podstawowy w zakresie chirurgii ogólnej
  • moduł podstawowy w zakresie chorób wewnętrznych
  • moduł podstawowy w zakresie otorynolaryngologii
  • moduł podstawowy w zakresie patomorfologii
  • moduł podstawowy w zakresie pediatrii.

Moduły jednolite trwają od 4 do 6 lat. Moduły podstawowe wraz z modułami specjalistycznymi od 4 do 7-10 lat (najdłużej transplantologia kliniczna). W niektórych wypadkach potrzebne jest uzyskanie jednej ze specjalizacji w pierwszej kolejności, żeby móc przystąpić do danego modułu specjalistycznego, np. ukończona specjalizacja II stopnia (dawniej) lub tytuł specjalisty w dziedzinie położnictwa i ginekologii upoważnia do rozpoczęcia modułu specjalistycznego z endokrynologii ginekologicznej i rozrodczości lub ginekologii onkologicznej.

Natomiast lekarze dentyści mogą specjalizować się w następujących specjalnościach:

  1. Chirurgia stomatologiczna
  2. Chirurgia szczękowo-twarzowa
  3. Ortodoncja
  4. Periodontologia
  5. Protetyka stomatologiczna
  6. Stomatologia dziecięca
  7. Stomatologia zachowawcza z endodoncją
  8. Zdrowie publiczne
  9. Epidemiologia.

Specjalizacje te odbywają się na zasadzie modułów jednolitych trwających od 3 do 6 lat (najdłużej chirurgia twarzowo-szczękowa).

Dwustopniowy system specjalizacji w Polsce wprowadzono po II wojnie światowej ze względu na ogromny niedobór kadry lekarskiej i konieczność skróconego szkolenia specjalistów oraz chęć jak najszybszego "poprawienia" danych statystycznych dotyczących liczby specjalistów (w statystykach podawano łączną liczbę specjalistów bez informacji o stopniu). W tym ostatnim aspekcie Polska wzorowała się na ZSRR, gdzie istniały nawet 3 stopnie specjalizacji. W systemie dwustopniowym przeważnie stosowano zasadę trzyletniej specjalizacji I stopnia i dwuletniej II stopnia.

Dość szybko system dwustopniowy uległ wynaturzeniom, które trwały aż do jego zniesienia:

  • zmniejszał się odsetek specjalistów I stopnia rozpoczynających specjalizację II stopnia — w najmniejszym stopniu proces ten dotyczył mało popularnych specjalności, jak np. medycyna sądowa, mikrobiologia, patomorfologia (tam był największy niedobór specjalistów) oraz lekarzy zatrudnionych w ośrodkach związanych z uczelniami medycznymi (tam konieczność zdobycia II stopnia wiązała się z warunkami zatrudnienia); w pozostałych sytuacjach II stopień zaczynali przede wszystkim ci, którzy chcieli ubiegać się o ordynaturę i mieli szansę jej uzyskania. Przyczyny nierozpoczynania II stopnia, to przeważnie:
    • działania przełożonych (w prowincjonalnych szpitalach często ordynatorzy w obawie przed "konkurencją" utrudniali rozwój zawodowy innym lekarzom ze swego oddziału);
    • brak wyraźnych korzyści ze zdobycia II stopnia, jeśli ktoś nie chciał się starać o ordynaturę, ponieważ zarówno specjalista I, jak i II stopnia mógł otworzyć gabinet prywatny.
  • coraz częściej wydłużał się okres szkolenia specjalizacyjnego (szczególnie w II stopniu) nawet do kilkunastu i 20 lat;
  • zmniejszał się odsetek osób rozpoczynających specjalizacje szczegółowe.

Kontrowersje językowe | edytuj kod

Zarówno w języku potocznym, jak i w oficjalnych dokumentach spotyka się tytuły zawodowe lekarzy, które nie istnieją lub których rozumienie i użycie jest niepełne albo nieprawidłowe:

  • "lekarz medycyny" - nieistniejący i niepoprawny tytuł zawodowy mający być synonimem tytułu "lekarz". Zwrot ten bywa spotykany nie tylko w powszechnym użyciu, ale także w pieczęciach lekarskich. Treść pieczęci lekarskiej jest opisana w Uchwale Nr 110/05/IV Naczelnej Rady Lekarskiej[13] i nie zezwala na stosowanie tytułu innego niż "lekarz" i "lekarz dentysta". Nagminne używanie zwrotu "lekarz medycyny" w reklamach telewizyjnych może wynikać z chęci uniknięcia przez reklamodawców sporów prawnych: zgodnie z art. 63 Kodeksu Etyki Lekarskiej[14] lekarz nie powinien używać swego wizerunku w celach komercyjnych, a widywani w reklamach aktorzy, podający się za lekarzy, mogą być tytułowani jedynie nieistniejącym zwrotem "lekarz medycyny";
  • "doktor" - zwrot stosowany w mowie potocznej wobec lekarzy, ale także wobec lekarzy weterynarii i lekarzy dentystów;
  • lekarz dentysta - pot. dentysta, tytuł zawodowy uzyskiwany przez absolwenta studiów na kierunku lekarsko-dentystycznym, będącym kierunkiem odrębnym od kierunku lekarskiego na polskich uczelniach medycznych;
  • lekarz weterynarii - tytuł zawodowy uzyskiwany przez absolwenta medycyny weterynaryjnej będący całkowicie odrębnym zawodem.

Zobacz też | edytuj kod

Uwagi | edytuj kod

  1. ↑ Jeden z wyjątków od Deklaracji Bolońskiej

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Witold Doroszewski (red.): lekarz. W: Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 2015-01-07].
  2. ↑ lekarz. W: Słownik języka polskiego [on-line]. PWN. [dostęp 2015-01-07].
  3. ↑ a b Ustawa z dnia 28 kwietnia 2011 r. o zmianie ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty. (Dz.U. z 2011 r. nr 113, poz. 658).
  4. ↑ a b Obwieszczenie Marszałka Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 22 lutego 2019 r. w sprawie ogłoszenia jednolitego tekstu ustawy o zawodach lekarza i lekarza dentysty (Dz.U. z 2019 r. poz. 537).
  5. ↑ Wiesław Boryś. Słownik etymologiczny języka polskiego 2005 str. 283; Aleksander Brückner, Karel Kadlec, Lubor Niederle. Początki kultury słowiańskiej str. 202; Zenon Klemensiewicz. Historia języka polskiego. 2. Doba średniopolska str. 28
  6. ↑ Ireneusz Sudak. Lekarzy jak na lekarstwo. „Gazeta Wyborcza”. 90 (8423), s. 6, 18 kwietnia 2015. Warszawa: Agora SA. ISSN 0860-908X. 
  7. ↑ Ustawa z dnia 22 grudnia 2015 r. o zasadach uznawania kwalifikacji zawodowych nabytych w państwach członkowskich Unii Europejskiej (Dz.U. z 2018 r. poz. 2272).
  8. ↑ Uczelnie, na których można studiować kierunek lekarski w Polsce
  9. ↑ Załącznik nr 1 do rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 19 stycznia 2007 r. zmieniającego rozporządzenie w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów (Dz.U. z 2008 r. nr 170, poz. 1050)
  10. ↑ Ministerstwo Zdrowia, www2.mz.gov.pl [dostęp 2017-11-24] [zarchiwizowane z adresu 2014-01-11] . Rozporządzenie to zastąpiono w 2019 r. rozporządzeniem Ministra Zdrowia z dnia 29 marca 2019 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów (Dz.U. z 2019 r. poz. 602).
  11. ↑ Załącznik numer 1 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 stycznia 2013 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów
  12. ↑ Załącznik numer 2 Rozporządzenia Ministra Zdrowia z dnia 2 stycznia 2013 r. w sprawie specjalizacji lekarzy i lekarzy dentystów
  13. ↑ KrzysztofK. Makuch KrzysztofK., Biuletyn Naczelnej Rady Lekarskiej, 2005 [dostęp 2016-08-28] .
  14. ↑ Kodeks Etyki Lekarskiej, 20 września 2003 [dostęp 2016-08-28] .

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Zapoznaj się z zastrzeżeniami dotyczącymi pojęć medycznych i pokrewnych w Wikipedii.

Kontrola autorytatywna (medical profession):
Na podstawie artykułu: "Lekarz" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy