Lucjan Szenwald

Lucjan Szenwald w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Tablica upamiętniająca Lucjana Szenwalda na budynku przy placu Konstytucji 6 w Warszawie Grób na cmentarzu Wojskowym na Powązkach w Warszawie

Lucjan Szenwald (ur. 13 marca 1909 w Warszawie, zm. 22 sierpnia 1944 pod Kurowem) – polski poeta, żołnierz, działacz komunistyczny.

Spis treści

Życiorys | edytuj kod

Urodził się w rodzinie inteligenckiej, przesiąkniętej kultem sztuki[1]. Uczęszczał do I Gimnazjum w Warszawie przy ul. Żurawiej 49[2]. Debiutował w 1925 roku w Skamandrze wierszami „Infekcja” i „Garnek”[3]. Wcześniej młody poeta publikował w szkolnych czasopismach. Zamieszczał tam swoje wiersze, przekłady i artykuły. Już jako uczeń gimnazjum wykazywał lingwistyczne zainteresowania: w wieku szkolnym podjął się tłumaczenia Williama Szekspira, Percy Bysshe Shelleya, Włodzimierza Majakowskiego.

Po zdaniu matury w 1926 roku, Szenwald rozpoczął studia na Filologii Klasycznej pod kierunkiem prof. Tadeusza Zielińskiego, któremu później poświęcił jeden ze swoich wierszy „Ku czci filologa”. W czasie studiów poznał późniejszych członków grupy Kwadryga, którą później współtworzył od 1927 roku: Stanisława Ryszarda Dobrowolskiego, Mieczysława Bibrowskiego, Stefana Flukowskiego, Władysława Sebyłę, Stanisława Ciesielczuka, Włodzimierza Słobodnika, Konstantego Ildefonsa Gałczyńskiego i Aleksandra Maliszewskiego. W drugim numerze czasopisma wydawaną przez tę grupę, o tym samym tytule, Szenwald opublikował artykuł programowy całej grupy „O śmierci”[4]. Po upadku pisma w 1931 roku Szenwald nawiązał współpracę z lewicą komunistyczną. W 1932 wstąpił do KPP[5]. Dwa lata później zaczyna publikować agitacyjne wiersze, zostaje redaktorem Na Przełaj. Teksty podpisuje pseudonimami: Adam Greczan, Max i Marian Wohl. W 1935 roku powstaje jego najobszerniejszy utwór Scena przy strumieniu.

Następny okres w życiu poety przypada na lata 1937–1939 i wiąże się z twórczością dramaturgiczną: „Krzysztof Kolumb na morzu Sargassowym”, „Ptaki i gady”; pierwszy utwór był emitowany jako słuchowisko. Ogromna część utworów z tego okresu nie zachowała się.

Po wybuchu II wojny światowej udał się do Kowla, a następnie w grudniu 1939 wyjechał do Lwowa, gdzie znalazł pracę w polskiej redakcji radia dziecięcego. We Lwowie pisał zaginiony później dramat o Jarosławie Dąbrowskim, poemat o Koperniku, tłumaczył też utwory Michaiła Tyczyny, Maksyma Rylskiego i Aleksandra Puszkina, które również się nie zachowały. W tym okresie poeta złożył podanie z prośbą o przyjęcie do Wszechzwiązkowej Komunistycznej Partii (bolszewików)[6]. W czerwcu brał udział w manewrach oddziału Armii Czerwonej. Do 1943 przebywał na Syberii, gdzie powstał jego wiersz „Pożegnanie Syberii”. Od 1943 prowadził kroniki 1 Dywizji Piechoty im. T. Kościuszki. Był uczestnikiem bitwy pod Lenino z 12-13 października 1943. Poetyckim upamiętnieniem udziału w tej bitwie jest „Ballada o pierwszym batalionie”, napisana w tym samym miesiącu i dotycząca 1 pułku piechoty (w jej tekście dwie zwrotki poświęcił dowódcy batalionu, poległemu wówczas mjr. Bronisławowi Lachowiczowi)[7][8][9].

W 1944 roku po awansie do stopnia kapitana Szenwald dostał rozkaz podjęcia pracy w szkole Oficerów Polityczno-Wychowawczych. W tym samym roku zmarł w wyniku obrażeń odniesionych w wypadku pod Kurowem 22 sierpnia 1944 roku[10]. Został pochowany w Alei Zasłużonych na cmentarzu Wojskowym na Powązkach (kwatera A28-tuje-3)[11].

Twórczość | edytuj kod

W poematach i wierszach nawiązywał do tradycji klasycznej i romantycznej; dokonywał także przekładów z literatury angielskiej i rosyjskiej. Autor (m.in.) tekstu powszechnie znanej do dziś piosenki „Niech żyje wojna”, śpiewanej po wojnie przez Stanisława Grzesiuka, a później przez Macieja Maleńczuka oraz wiersza z frontu „Ballada o pierwszym batalionie”. Utwór Niech żyje wojna znalazł się także na płycie Luksus, śpiewany przez Muńka Staszczyka z zespołu muzycznego Szwagierkolaska[12].

Upamiętnienie | edytuj kod

W pierwszej połowie lat 50. XX wieku na budynku przy placu Konstytucji 6 w Warszawie odsłonięto tablicę upamiętniająca Lucjana Szenwalda[13].

Ulica jego imienia we Wrocławiu została przemianowana na płk. Józefa Becka w 1992 roku. W Krakowie do 2017 istniała ulica jego imienia, nowym jej patronem został Stefan Janus[14]. W Szczecinie ulica jego imienia została przemianowana na ul. Jerzego Zimowskiego[15]. W Katowicach ulica jego imienia została przemianowana na ul. Bolesława Prusa[16], w Mielcu zmieniono ją na ul. mjr. Waleriana Tumanowicza[17], zaś w Lędzinach na ul. Lipową[18]. W lutym 2018 w Grudziądzu ulicę jego imienia zamieniono na ulicę Czesława Szachnitowskiego[19]. W Łodzi w 2018 istniejącą ulicę jego imienia zmieniono na ulicę Mieczysława Hertza, natomiast w Kędzierzynie-Koźlu zmieniono ją na ul. Koszarową. Gdynia również miała ulicę jego imienia (w dzielnicy Wzgórze Nowotki, późniejsze Wzgórze Św. Maksymiliana), którą zmieniono w ul. bpa Dominika).

W Poznaniu na Świerczewie istniała również ulica Lucjana Szenwalda, ale zmieniona została na ulicę księdza Kazimierza Waseli[20].

W Łańcucie do 2015 istniała ulica Szenwalda, od 2015 została przemianowana na ulicę Zieloną[21].

Dzieła | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Anna Milska, Pisarze polscy: wybór sylwetek, 1543-1944. Wydawnictwo Związkowe CRZZ 1968, s.499.
  2. ↑ Henryk Janczewski „Całe życie z Warszawą“ PIW 1986, ​ISBN 83-06-01409-X​, str. 47
  3. ↑ Tarczałowicz J.,Od Warszawy do szosy pod Kurowem,[w:] Lucjan Szenwald, Warszawa 1977, s. 15.
  4. ↑ Tarczałowicz J.,Od Warszawy do szosy pod Kurowem,[w:] Lucjan Szenwald, Warszawa 1977, s. 17
  5. ↑ Tarczałowicz J.,Od Warszawy do szosy pod Kurowem,[w:] Lucjan Szenwald, Warszawa 1977, s. 27
  6. ↑ Tarczałowicz J.,Od Warszawy do szosy pod Kurowem,[w:] Lucjan Szenwald, Warszawa 1977, s. 33
  7. ↑ Lucjan Szenwald. W oczach poetów. Ballada o pierwszym batalionie. „Rzeczpospolita”. Nr 39, s. 4, 10 września 1944. 
  8. ↑ Lucjan Szenwald. W oczach poetów. Ballada o pierwszym batalionie. „Rzeczpospolita”. Nr 277, s. 1, 12 października 1945. 
  9. ↑ Lucjan Szenwald. W oczach poetów. Ballada o Pierwszym Batalionie. „Trybuna Robotnicza”. Nr 230, s. 4, 13 października 1945. 
  10. ↑ Wspomnienia o Lucjanie Szenwaldzie, pod red. Gabrieli Pauszer-Klonowskiej, Warszawa 1963, s. 386
  11. ↑ Juliusz Jerzy Malczewski: Cmentarz komunalny (dawny wojskowy) na Powązkach. Warszawa: Krajowa Agencja Wydawnicza, 1975, s. 18.
  12. ↑ Szwagierkolaska - Luksus | Pomaton | 1995 | POM CD 064 5903110135127 | Archiwum Polskiego Rocka 1961 - 2020, www.polskirock.eu [dostęp 2020-01-11]  (pol.).
  13. ↑ Stanisław Ciepłowski: Wpisane w kamień i spiż. Inskrypcje pamiątkowe w Warszawie XVII–XX w.. Warszawa: Argraf, 2004, s. 129. ISBN 83-912463-4-5.
  14. ↑ Dekomunizacja nazw ulic w Krakowie. krakow.pl. [dostęp 2017-10-19].
  15. ↑ Dekomunizacja ulic w Szczecinie. Onet Szczecin [dostęp 2017-11-03]
  16. ↑ JustynaJ. Przybytek JustynaJ., Dekomunizacja w Katowicach: zmienią się nazwy ulic. Na jakie?, „Dziennikzachodni.pl” [dostęp 2017-11-23]  (pol.).
  17. ↑ Uchwała nr XXXIII/338/2017 Rady Miejskiej w Mielcu z dnia 26 kwietnia 2017 r. w sprawie zmiany nazwy istniejącej ulicy na działce nr 1843 (obręb 2 – Osiedle) w Mielcu, edziennik.rzeszow.uw.gov.pl [dostęp 2018-01-05] .
  18. ↑ Zmiana nazwy ulicy Szenwalda w Lędzinach, „Miasto Lędziny” [dostęp 2018-02-21]  (pol.).
  19. ↑ DD), Przesądzona jest już zmiana nazw ulic w Grudziądzu, „pomorska.pl” [dostęp 2018-03-11]  (pol.).
  20. ↑ Dawna Szenwalda Lucjana (ul), 61-406 Poznań (Poznań-Wilda), mapa.targeo.pl [dostęp 2019-02-25]  (pol.).
  21. ↑ Uchwała nr V/29/2015 Rady Miasta Łańcuta z dnia 5 marca 2015r. w sprawie zmiany nazwy ulicy (drogi gminnej) - Metryka - Baza aktów prawnych - INFOR.pl - portal księgowych, www.infor.pl [dostęp 2019-07-25]  (ang.).

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Kontrola autorytatywna (osoba):
Na podstawie artykułu: "Lucjan Szenwald" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy