Marchew zwyczajna

Marchew zwyczajna w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Kwiatostan Korzenie

Marchew zwyczajna Daucus carota L. – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Występuje w stanie dzikim pospolicie na terenach Europy, Azji i północnej Afryki. Jest również rośliną uprawną. W Polsce w stanie dzikim jest rośliną bardzo pospolitą.

Spis treści

Morfologia | edytuj kod

Liście
Liście 2 lub 3-krotnie pierzastosieczne, równowąskie.
Łodyga
Wzniesiona, rozgałęziona, pusta wewnątrz. Jest bruzdowana i szorstko owłosiona.
Kwiaty
Małe, białe, zebrane u szczytu rośliny w baldach złożony z pierzastymi pod baldachem i trójwrębnymi pod baldaszkami pokrywami. Znajdujące się na jego obrzeżu baldaszki mają dłuższe szypułki, wskutek czego powierzchnia baldachu jest wklęsła. Środkowy kwiat w baldaszku jest ciemnopurpurowy. Drobne kwiaty są w większości promieniste, jedynie kwiaty brzeżne są niesymetryczne – mają 2 płatki mniejsze, a 3 większe. Wewnątrz pojedynczego kwiatu jeden słupek z dwiema szyjkami i dolną zalążnią oraz 5 pręcików. Niektóre baldaszki w środku kwiatostanu zawierają wyłącznie kwiaty męskie.
Owoc
Rozłupnia, rozpadająca się na 2 jednonasienne rozłupki.
Korzeń
Spichrzowy – ma rozbudowany miękisz spichrzowy, służący do magazynowania substancji pokarmowych. W zależności od odmiany – od białawego poprzez żółtawy do pomarańczowoczerwonego (najbogatszego w karoten) i purpurowego. Jadalny. U roślin dziko rosnących biały do kremowego.

Biologia i ekologia | edytuj kod

Roślina dwuletnia, hemikryptofit. W klimacie umiarkowanym w pierwszym roku wegetacji roślina tworzy różyczkę liści oraz gruby korzeń. W drugim roku z korzenia wybija łodyga z kwiatostanem, roślina wytwarza nasiona zużywając zawarte w korzeniu substancje zapasowe i obumiera. Kwitnie od czerwca do jesieni, jest owadopylna. Roślina miododajna, nektar znajduje się na dnie kwiatowym. Kwiaty są przedprątne, możliwe jest tylko zapylenie krzyżowe. Nasiona rozsiewane są przez zwierzęta (epizoochoria)[3]. Dziko rosnąca forma typowa rośnie na ugorach, łąkach, miedzach i przydrożach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Arrhenatheretalia[4]. Liczba chromosomów 2n = 18[5].

Zmienność | edytuj kod

Gatunek jest bardzo zmienny – wyróżnia się szereg podgatunków spośród których w Polsce spotyka się co najmniej dwa:

  • Daucus carota L. subsp. carota – podgatunek nominatywny występujący w Polsce w stanie dzikim
  • Daucus carota L. subsp. sativus (Hoffm.) Arcang. var. sativus Hoffm. – marchew uprawna
  • Daucus carota L. subsp. sativus (Hoffm.) Arcang. var. atrorubens Alef – marchew czarna (marchew uprawna odmiany czarnej, typ fioletowy[6])

Inne podgatunki[7]:

  • Daucus carota L. subsp. azoricus Franco
  • Daucus carota L. subsp. cantabricus A. Pujadas
  • Daucus carota L. subsp. commutatus (Paol.) Thell.
  • Daucus carota L. subsp. drepanensis (Arcang.) Heywood
  • Daucus carota L. subsp. fontanesii Thell.
  • Daucus carota L. subsp. gadecaei (Rouy & E. G. Camus) Heywood
  • Daucus carota L. subsp. gummifer (Syme) Hook. f.
  • Daucus carota L. subsp. halophilus (Brot.) A. Pujadas
  • Daucus carota L. subsp. hispanicus (Gouan) Thell.
  • Daucus carota L. subsp. major (Vis.) Arcang.
  • Daucus carota L. subsp. majoricus A. Pujadas
  • Daucus carota L. subsp. maritimus (Lam.) Batt.
  • Daucus carota L. subsp. maximus (Desf.) Ball
  • Daucus carota L. subsp. parviflorus (Desf.) Thell.
  • Daucus carota L. subsp. rupestris (Guss.) Heywood

Zastosowanie | edytuj kod

Wyhodowane z typowego dzikiego gatunku liczne odmiany podgatunku Daucus carota subsp. sativus (Hoffm.) Schübl. et Mart.są uprawiane jako warzywo lub roślina pastewna. Znajduje się w rejestrze roślin rolniczych Unii Europejskiej. Jadalny korzeń ma wiele zastosowań w kuchni. Można jadać marchew na surowo, jako surówkę, gotowaną w sałatkach i zupach lub z wody, smażoną, duszoną. Z marchwi robi się soki i przeciery, a także przetwory.

W klasyfikacji urzędowej Unii Europejskiej marchew uznawana jest za warzywo[8]. Ponieważ jednak w Portugalii marchew używana jest do wyrobu dżemów, w rozumieniu dyrektywy ustalającej parametry ich produkcji, marchew należy traktować jak owoc[9].

Wartość odżywcza | edytuj kod

  • Marchew na straganie

  • Kwiatostan marchwi

  • Marchewki o różnych kolorach

  • Gatunek typowy (dziko rosnący)

Zobacz też | edytuj kod

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20]  (ang.).
  2. ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01]  (ang.).
  3. ↑ Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
  4. ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
  5. ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
  6. ↑ Zbigniew Borna (red.): Szczegółowa uprawa warzyw. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1973, s. 102-104.
  7. ↑ Taxon: Daucus carota (ang.). W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-04-13].
  8. ↑ Nomenklatura Scalona (CN) stanowiąca obowiązującą urzędowo klasyfikację towarów w Unii Europejskiej
  9. ↑ Council Directive 2001/113/EC of 20 December 2001
  10. ↑ a b c Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. wydanie II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 498. ISBN 978-83-200-5311-1.
  11. ↑ a b Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.)

Bibliografia | edytuj kod

  1. Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
  2. Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
Kontrola autorytatywna (takson):Identyfikatory zewnętrzne:
Na podstawie artykułu: "Marchew zwyczajna" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy