Marchew zwyczajna w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania Kwiatostan KorzenieMarchew zwyczajna Daucus carota L. – gatunek rośliny z rodziny selerowatych. Występuje w stanie dzikim pospolicie na terenach Europy, Azji i północnej Afryki. Jest również rośliną uprawną. W Polsce w stanie dzikim jest rośliną bardzo pospolitą.
Spis treści
- 1 Morfologia
- 2 Biologia i ekologia
- 3 Zmienność
- 4 Zastosowanie
- 5 Wartość odżywcza
- 6 Zobacz też
- 7 Przypisy
- 8 Bibliografia
Morfologia | edytuj kod
Biologia i ekologia | edytuj kod
Roślina dwuletnia, hemikryptofit. W klimacie umiarkowanym w pierwszym roku wegetacji roślina tworzy różyczkę liści oraz gruby korzeń. W drugim roku z korzenia wybija łodyga z kwiatostanem, roślina wytwarza nasiona zużywając zawarte w korzeniu substancje zapasowe i obumiera. Kwitnie od czerwca do jesieni, jest owadopylna. Roślina miododajna, nektar znajduje się na dnie kwiatowym. Kwiaty są przedprątne, możliwe jest tylko zapylenie krzyżowe. Nasiona rozsiewane są przez zwierzęta (epizoochoria)[3]. Dziko rosnąca forma typowa rośnie na ugorach, łąkach, miedzach i przydrożach. W klasyfikacji zbiorowisk roślinnych gatunek charakterystyczny dla rzędu (O.) Arrhenatheretalia[4]. Liczba chromosomów 2n = 18[5].
Zmienność | edytuj kod
Gatunek jest bardzo zmienny – wyróżnia się szereg podgatunków spośród których w Polsce spotyka się co najmniej dwa:
- Daucus carota L. subsp. carota – podgatunek nominatywny występujący w Polsce w stanie dzikim
- Daucus carota L. subsp. sativus (Hoffm.) Arcang. var. sativus Hoffm. – marchew uprawna
- Daucus carota L. subsp. sativus (Hoffm.) Arcang. var. atrorubens Alef – marchew czarna (marchew uprawna odmiany czarnej, typ fioletowy[6])
Inne podgatunki[7]:
- Daucus carota L. subsp. azoricus Franco
- Daucus carota L. subsp. cantabricus A. Pujadas
- Daucus carota L. subsp. commutatus (Paol.) Thell.
- Daucus carota L. subsp. drepanensis (Arcang.) Heywood
- Daucus carota L. subsp. fontanesii Thell.
- Daucus carota L. subsp. gadecaei (Rouy & E. G. Camus) Heywood
- Daucus carota L. subsp. gummifer (Syme) Hook. f.
- Daucus carota L. subsp. halophilus (Brot.) A. Pujadas
- Daucus carota L. subsp. hispanicus (Gouan) Thell.
- Daucus carota L. subsp. major (Vis.) Arcang.
- Daucus carota L. subsp. majoricus A. Pujadas
- Daucus carota L. subsp. maritimus (Lam.) Batt.
- Daucus carota L. subsp. maximus (Desf.) Ball
- Daucus carota L. subsp. parviflorus (Desf.) Thell.
- Daucus carota L. subsp. rupestris (Guss.) Heywood
Zastosowanie | edytuj kod
Wyhodowane z typowego dzikiego gatunku liczne odmiany podgatunku Daucus carota subsp. sativus (Hoffm.) Schübl. et Mart.są uprawiane jako warzywo lub roślina pastewna. Znajduje się w rejestrze roślin rolniczych Unii Europejskiej. Jadalny korzeń ma wiele zastosowań w kuchni. Można jadać marchew na surowo, jako surówkę, gotowaną w sałatkach i zupach lub z wody, smażoną, duszoną. Z marchwi robi się soki i przeciery, a także przetwory.
W klasyfikacji urzędowej Unii Europejskiej marchew uznawana jest za warzywo[8]. Ponieważ jednak w Portugalii marchew używana jest do wyrobu dżemów, w rozumieniu dyrektywy ustalającej parametry ich produkcji, marchew należy traktować jak owoc[9].
Wartość odżywcza | edytuj kod
- Korzeń marchwi zawiera odżywcze węglowodany, białko, liczne karoteny (1,656 witaminy A oraz 9,938 mg β-karotenu)[10], olejek lotny, witaminy B1 i B2 (0,06 mg), B6, C (6-10 mg), E, H, K, PP (0,05 mg) oraz wapń, żelazo, miedź i fosfor, a także pektyny.
Zobacz też | edytuj kod
Przypisy | edytuj kod
- ↑ Michael A.M.A. Ruggiero Michael A.M.A. i inni, A Higher Level Classification of All Living Organisms, „PLOS ONE”, 10 (4), 2015, e0119248, DOI: 10.1371/journal.pone.0119248, PMID: 25923521, PMCID: PMC4418965 [dostęp 2020-02-20] (ang.).
- ↑ Peter F.P.F. Stevens Peter F.P.F., Angiosperm Phylogeny Website, Missouri Botanical Garden, 2001– [dostęp 2010-05-01] (ang.).
- ↑ Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
- ↑ Władysław Matuszkiewicz: Przewodnik do oznaczania zbiorowisk roślinnych Polski. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14439-4.
- ↑ Lucjan Rutkowski: Klucz do oznaczania roślin naczyniowych Polski niżowej. Warszawa: Wyd. Naukowe PWN, 2006. ISBN 83-01-14342-8.
- ↑ Zbigniew Borna (red.): Szczegółowa uprawa warzyw. Warszawa: Państwowe Wydawnictwo Rolnicze i Leśne, 1973, s. 102-104.
- ↑ Taxon: Daucus carota (ang.). W: Germplasm Resources Information Network (GRIN) [on-line]. United States Department of Agriculture. [dostęp 2011-04-13].
- ↑ Nomenklatura Scalona (CN) stanowiąca obowiązującą urzędowo klasyfikację towarów w Unii Europejskiej
- ↑ Council Directive 2001/113/EC of 20 December 2001
- ↑ a b c Hanna Kunachowicz; Beata Przygoda; Irena Nadolna; Krystyna Iwanow: Tabele składu i wartości odżywczej żywności. Wyd. wydanie II zmienione. Warszawa: Wydawnictwo Lekarskie PZWL, 2017, s. 498. ISBN 978-83-200-5311-1.
- ↑ a b Dietary Reference Intakes Tables and Application. Institute of Health. The National Academies of Sciences, Engineering, and Medicine. (ang.)
Bibliografia | edytuj kod
- Jakub Mowszowicz: Flora jesienna. Przewodnik do oznaczania dziko rosnących jesiennych pospolitych roślin zielnych. Warszawa: WSiP, 1986. ISBN 83-02-00607-6.
- Władysław Szafer, Stanisław Kulczyński: Rośliny polskie. Warszawa: PWN, 1953.
- African Plant Database: 27247
- BioLib: 40371
- EoL: 581785
- EUNIS: 151358
- Flora of China: 200015518
- FloraWeb: 1886
- GBIF: 3034742
- iNaturalist: 76610
- IPNI: 841063-1
- ITIS: 29477
- NCPI: 4039
- The Plant List: kew-2757936
- Plants of the World: urn:lsid:ipni.org:names:841063-1
- Tropicos: 1701516
- USDA PLANTS: DACA6