Steven Spielberg w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwaniaSteven Allan Spielberg (ur. 18 grudnia 1946 w Cincinnati, Ohio) – amerykański reżyser, scenarzysta i producent filmowy. Odznaczony Medalem Wolności[1].
Spis treści
Życiorys | edytuj kod
Urodził się w rodzinie żydowskiej, jako syn Lei Posner-Adler (1920–2017), restauratorki i pianistki oraz Arnolda Spielberga (1917-2020) związanego z branżą komputerową. Jego hebrajskie imię to Szmuel[2]. Dzieciństwo spędził w Haddon Township, New Jersey, gdzie uczęszczał do Szkoły Hebrajskiej, będąc uczniem rabina Alberta L. Lewisa. Po rozwodzie rodziców wyjechał z ojcem do Saratogi w Kalifornii, gdzie w 1965 ukończył Saratoga High School.
Pierwszy pełnometrażowy film – Firelight – nakręcił w wieku 18 lat. W 1966 rozpoczął studia na wydziale anglistyki na Uniwersytecie Stanu Kalifornia w Long Beach. W wieku 21 lat nakręcił film Amblin'. Dzięki temu filmowi podpisał siedmioletni kontrakt ze studiem Universal, przerywając jednocześnie naukę w college’u.
Początkowo kręcił filmy telewizyjne i seriale. W 1971 nakręcił Pojedynek na szosie. W 1974 roku do kin wszedł Sugarland Express, będący jego debiutem na dużym ekranie. Następnie powstały Szczęki. Film kosztował 10 milionów dolarów, a osiągnął wpływy przekraczające 470 mln dolarów. W 1977 roku na ekrany wszedł pierwszy film science fiction Spielberga - Bliskie spotkania trzeciego stopnia, który zdobył osiem nominacji i dwa Oscary. Sukces osiągnęły także dwa następne filmy: E.T. oraz Poszukiwacze zaginionej Arki z Harrisonem Fordem. Ten drugi film doczekał się trzech kontynuacji (wszystkie w reżyserii Spielberga). Pierwszy film o poważnej tematyce – Kolor purpury – Spielberg nakręcił w 1985 roku. Później zaczął coraz częściej podejmować ambitne tematy, co jakiś czas wracając do kina rozrywkowego (Park Jurajski, sequele Indiany Jonesa).
W 1984 założył niezależną wytwórnię „Amblin Entertainment”, a w 1994 wraz z Davidem Geffenem i Jeffreyem Katzenbergiem „DreamWorks” – firmę zajmującą się produkcją filmów i programów multimedialnych[3].
Został dwukrotnie nagrodzony Oscarem za najlepszą reżyserię za filmy Lista Schindlera (1993) i Szeregowiec Ryan (1998). W 1987 otrzymał Nagrodę im. Irvinga G. Thalberga za całokształt dorobku w charakterze producenta filmowego. Przewodniczył jury konkursu głównego na 66. MFF w Cannes (2013).
Międzynarodowa Kapituła nadała mu godność Kawalera Orderu Uśmiechu. Odznaczenie odebrał w krakowskim studiu TVP. 7 maja 2008 Senat Uniwersytetu Jagiellońskiego przyznał mu tytuł doktora honoris causa[4].
Jego nazwisko pochodzi od nazwy miasta w Austrii, gdzie w XVII wieku mieszkali jego przodkowie – węgierscy Żydzi. Jest żonaty z aktorką Kate Capshaw, ma z nią pięcioro dzieci (trzech synów i dwie córki).
Charakterystyka twórczości | edytuj kod
Pierwszy film Spielberga, który trafił na duży ekran, to Pojedynek na szosie (Duel), oparty na opowiadaniu Richarda Mathesona. Opowieść o komiwojażerze, którego prześladuje gigantyczna ciężarówka, składa się głównie z dynamicznych sekwencji pościgów. Ujęcia nakręcono tak, aby uniemożliwić widzom identyfikację kierowcy pojazdu. Zasadzie tej Spielberg pozostał wierny w Szczękach (Jaws), które zapewniły młodemu reżyserowi pozycję cudownego dziecka amerykańskiego kina. Przez większość filmu nie było dane widzom zobaczyć krwiożerczego rekina. Podobne chwyty narracyjne Spielberg wykorzystał w filmie Bliskie spotkania trzeciego stopnia (Close Encounters of the Third Kind), zrealizowanym na podstawie własnego scenariusza. Tajemnica i dążenie do jej poznania jest elementem łączącym większość filmów w dorobku reżysera.
Spielberg wykorzystuje w swoich filmach motyw tzw. równoległych rzeczywistości. Postacie często wkraczają w inny świat, w rządzącą się swoimi prawami scenerię z baśni. Zabiegi takie można dostrzec również w filmach o poważnej tematyce, np. Liście Schindlera.
Stali współpracownicy | edytuj kod
Spielberg od wielu lat współpracuje na planie filmowym z grupą tych samych współpracowników. Najczęściej współpracował z nim kompozytor John Williams, który napisał muzykę do 26 filmów Spielberga, czyli wszystkich od 1974 roku, z wyjątkiem Koloru purpury oraz Player One. Tuż za nim plasuje się montażysta Michael Kahn – 24 filmy (wszystkie od 1977 roku, z wyjątkiem E.T.). Janusz Kamiński od czasu Listy Schindlera był autorem zdjęć do wszystkich kolejnych filmów Stevena Spielberga, z wyjątkiem Przygód Tintina (w sumie 13 filmów). Scenograf Rick Carter od 1993 roku pracował przy ośmiu filmach reżyserowanych przez Spielberga. Dennis Muren tworzył efekty wizualne przy filmach Spielberga siedem razy, w latach 1977–2005. Projektantka kostiumów Joanna Johnston od 1989 roku pracowała ze Spielbergiem sześć razy.
Spośród aktorów Tom Hanks często występuje w jego fabułach i produkcjach. Także młodzi aktorzy rozpoczynali swoją karierę od filmów Spielberga, np. Drew Barrymore (E.T.) czy Christian Bale (Imperium Słońca).
Działalność społeczna i polityczna | edytuj kod
W 1994 roku, po nakręceniu „Listy Schindlera”, Steven Spielberg założył USC Shoah Foundation Institute for Visual History and Education[5], której zadaniem jest gromadzenie materiałów wideo, dokumentujących wspomnienia osób ocalałych z holocaustu oraz „świadków historii”. Fundacja zbiera także materiały dokumentujące zbrodnie dokonane na innych mniejszościach, prześladowanych przez nazistowskie Niemcy (Romach, homoseksualistach, więźniach politycznych czy ofiarach polityki eugenicznej)[6].
Spielberg jest wyborcą amerykańskiej Partii Demokratycznej. Jest blisko zaprzyjaźniony z byłym prezydentem USA Billem Clintonem. W prawyborach prezydenckich w USA w 2007 roku opowiadał się za wystawieniem jako kandydata Demokratów Hillary Clinton.
We wrześniu 2008 roku Spielberg wraz z żoną zamanifestowali silne poparcie dla idei małżeństw osób tej samej płci wyrażając głośny sprzeciw wobec propozycji poprawki konstytucyjnej w amerykańskim stanie Kalifornia, która precyzując obowiązującą w Kalifornii definicję związku małżeńskiego jako związku „między mężczyzną i kobietą”, eliminowała prawo par tej samej płci do zawierania małżeństw (tzw. Propozycja 8)[7].
W 2001 roku złożył rezygnację z członkostwa w amerykańskiej organizacji skautów (ang.: Boy Scouts of America) ze względu na jej homofobiczne nastawienie[8][9].
Filmografia | edytuj kod
- Ostatnia broń (1959)
- Fighter Squad (1961)
- Escape to Nowhere (1961)
- Firelight (1964)
- Slipstream (1967)
- Amblin' (1968)
- Night Gallery (odcinki Eyes, 1969 oraz Make Me Laugh, 1971)
- Marcus Welby, lekarz medycyny (odcinek The Daredevil Gesture, 1970)
- The Name of the Game (odcinek LA 2017, 1971)
- The Psychiatrist (odcinki Par for the Course oraz The Private World of Martin Dalton, 1971)
- Columbo (odcinek Morderstwo z książki, 1971)
- Owen Marshall: Counselor at Law (odcinek Eulogy for a Wide Receiver, 1971)
- Pojedynek na szosie (1971)
- Something Evil (1972)
- Savage (1973)
- Sugarland Express (1974)
- Szczęki (1975)
- Bliskie spotkania trzeciego stopnia (1977)
- 1941 (1979)
- Poszukiwacze zaginionej Arki (1981)
- E.T. (1982)
- Strefa mroku (segment Kick the Can, 1983)
- Indiana Jones i Świątynia Zagłady (1984)
- Kolor purpury (1985)
- Niesamowite historie (odcinki Ghost Train oraz The Mission, 1985)
- Imperium Słońca (1987)
- Indiana Jones i ostatnia krucjata (1989)
- Na zawsze (1989)
- The Visionary (1990)
- Hook (1991)
- Park Jurajski (1993)
- Lista Schindlera (1993)
- Zaginiony świat: Jurassic Park (1997)
- Amistad (1997)
- Szeregowiec Ryan (1998)
- Nieukończona podróż (1999)
- A.I. Sztuczna inteligencja (2001)
- Raport mniejszości (2002)
- Złap mnie, jeśli potrafisz (2002)
- Terminal (2004)
- Wojna światów (2005)
- Monachium (2005)
- Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki (2008)
- Przygody Tintina (2011)
- Czas wojny (2011)
- Lincoln (2012)
- Most szpiegów (2015)
- BFG: Bardzo Fajny Gigant (2016)
- Czwarta władza (2017)
- Player One (2018)
- West Side Story (2021)
- Escape to Nowhere (1961)
- Fighter Squad (1961)
- Firelight (1964)
- Slipstream (1967)
- Amblin' (1968)
- Ace Eli and Rodger of the Skies (1973)
- Sugarland Express (1974)
- Bliskie spotkania trzeciego stopnia (1977)
- Duch (1982)
- Niesamowite historie (1985-1987)
- Goonies (1985)
- A.I. Sztuczna inteligencja (2001)
- Duch (1982)
- Amerykańska opowieść. Fievel jedzie na Zachód (1991)
- Wyznania gejszy (2005)
- Sztandar chwały (2006)
- Listy z Iwo Jimy (2006)
- Super 8 (2011)
- Podróż na sto stóp (2014)
- Gremliny rozrabiają (1984)
- Powrót do przyszłości (1985)
- Kto wrobił królika Rogera? (1989)
- Powrót do przyszłości II (1989)
- Sny (1990)
- Powrót do przyszłości III (1990)
- Gremliny 2 (1990)
- Przygody Animków (1990-1995)
- Przylądek strachu (1991)
- Animaniacy (1993-1998)
- Flintstonowie (1994)
- Freakazoid! (1995-1998)
- Pinky i Mózg (1995-1998)
- Faceci w czerni (1997)
- Dzień zagłady (1998)
- Maska Zorro (1998)
- Park Jurajski III (2001)
- Kompania braci (2001)
- Faceci w czerni II (2002)
- Legenda Zorro (2005)
- Transformers (2007)
- Transformers: Zemsta upadłych (2009)
- Nostalgia anioła (2009)
- Pacyfik (2010)
- Medium (2010)
- Prawdziwe męstwo (2010)
- Transformers: Dark of the Moon (2011)
- Faceci w czerni III (2012)
- Transformers: Wiek zagłady (2014)
- Jurassic World (2015)
- Jurassic World: Upadłe królestwo (2018)
Przypisy | edytuj kod
- ↑ The White House – President Obama Names Recipients of the Presidential Medal of Freedom (ang.) [dostęp 2015-11-28]
- ↑ Turning Point -- `Schindler's List' Signals Spielberg's Dramatic Departure From Dinosaurs And Spaceships To Real, Personal Emotion.
- ↑ Laura Bufano Edge: Steven Spielberg: Director of Blockbuster Films. Enslow Publishers, Inc., 2008, s. 89. ISBN 978-0-7660-2888-3.
- ↑ Senat Uniwersytetu Jagiellońskiego postanowił nadać doktorat honoris causa panu Stevenowi Spielbergowi. aktualnosci.uj.edu.pl. [dostęp 7 maja 2008].
- ↑ USC Shoah Foundation |, sfi.usc.edu [dostęp 2017-11-26] (ang.).
- ↑ History of the Institute (ang.). USC Shoah Foundation Institute. [dostęp 2012-07-26].
- ↑ Spielberg Makes Like Pitt, Supports Same-Sex Marriage – E! Online. Uk.eonline.com, 2008-09-23. [dostęp 2010-03-02].
- ↑ Spielberg quits scouts 'over gay ban'. BBC, 2001-04-17. [dostęp October 30, 2006].
- ↑ Spielberg resigns from Boy Scouts board. Hollywood.com. [dostęp 2006-03-10]. [zarchiwizowane z tego adresu (2013-01-03)].
Linki zewnętrzne | edytuj kod
- Steven Spielberg w bazie Filmweb
- Steven Spielberg w bazie IMDb (ang.)
- Steven Spielberg w bazie Notable Names Database (ang.)
- ISNI: 0000 0001 2147 8992
- VIAF: 111553324
- ULAN: 500330922
- LCCN: n79148103
- GND: 118812068
- NDL: 00475426
- LIBRIS: ljx14d04114nr45
- BnF: 11925337n
- SUDOC: 027648540
- NLA: 35750976
- NKC: jn20011211018
- BNE: XX911658
- NTA: 072263512
- CiNii: DA05122162
- Open Library: OL4326311A
- PLWABN: 9810699632605606
- NUKAT: n98080505
- NLI: 000125451
- PTBNP: 207142
- CANTIC: a1045598x
- CONOR: 11241571
- ΕΒΕ: 88940
- KRNLK: KAC199626112
- WorldCat: lccn-n79148103