Steven Spielberg - encyklopedia.biolog.pl

Steven Spielberg w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Steven Allan Spielberg (ur. 18 grudnia 1946 w Cincinnati, Ohio) – amerykański reżyser, scenarzysta i producent filmowy. Odznaczony Medalem Wolności^[1].

Spis treści

1 Życiorys
- 1.1 Charakterystyka twórczości
- 1.2 Stali współpracownicy
2 Działalność społeczna i polityczna
3 Filmografia
4 Przypisy
5 Linki zewnętrzne

Życiorys | edytuj kod

Urodził się w rodzinie żydowskiej, jako syn Lei Posner-Adler (1920–2017), restauratorki i pianistki oraz Arnolda Spielberga (1917-2020) związanego z branżą komputerową. Jego hebrajskie imię to Szmuel^[2]. Dzieciństwo spędził w Haddon Township, New Jersey, gdzie uczęszczał do Szkoły Hebrajskiej, będąc uczniem rabina Alberta L. Lewisa. Po rozwodzie rodziców wyjechał z ojcem do Saratogi w Kalifornii, gdzie w 1965 ukończył Saratoga High School.

Pierwszy pełnometrażowy film – Firelight – nakręcił w wieku 18 lat. W 1966 rozpoczął studia na wydziale anglistyki na Uniwersytecie Stanu Kalifornia w Long Beach. W wieku 21 lat nakręcił film Amblin'. Dzięki temu filmowi podpisał siedmioletni kontrakt ze studiem Universal, przerywając jednocześnie naukę w college’u.

Początkowo kręcił filmy telewizyjne i seriale. W 1971 nakręcił Pojedynek na szosie. W 1974 roku do kin wszedł Sugarland Express, będący jego debiutem na dużym ekranie. Następnie powstały Szczęki. Film kosztował 10 milionów dolarów, a osiągnął wpływy przekraczające 470 mln dolarów. W 1977 roku na ekrany wszedł pierwszy film science fiction Spielberga - Bliskie spotkania trzeciego stopnia, który zdobył osiem nominacji i dwa Oscary. Sukces osiągnęły także dwa następne filmy: E.T. oraz Poszukiwacze zaginionej Arki z Harrisonem Fordem. Ten drugi film doczekał się trzech kontynuacji (wszystkie w reżyserii Spielberga). Pierwszy film o poważnej tematyce – Kolor purpury – Spielberg nakręcił w 1985 roku. Później zaczął coraz częściej podejmować ambitne tematy, co jakiś czas wracając do kina rozrywkowego (Park Jurajski, sequele Indiany Jonesa).

W 1981 założył niezależną wytwórnię „Amblin Entertainment”, a w 1994 wraz z Davidem Geffenem i Jeffreyem Katzenbergiem „DreamWorks” – firmę zajmującą się produkcją filmów i programów multimedialnych^[3].

Został dwukrotnie nagrodzony Oscarem za najlepszą reżyserię za filmy Lista Schindlera (1993) i Szeregowiec Ryan (1998). W 1987 otrzymał Nagrodę im. Irvinga G. Thalberga za całokształt dorobku w charakterze producenta filmowego. Przewodniczył jury konkursu głównego na 66. MFF w Cannes (2013).

Międzynarodowa Kapituła nadała mu godność Kawalera Orderu Uśmiechu. Odznaczenie odebrał w krakowskim studiu TVP. 7 maja 2008 Senat Uniwersytetu Jagiellońskiego przyznał mu tytuł doktora honoris causa^[4].

Jego nazwisko pochodzi od nazwy miasta w Austrii, gdzie w XVII wieku mieszkali jego przodkowie – węgierscy Żydzi. Jest żonaty z aktorką Kate Capshaw, ma z nią pięcioro dzieci (trzech synów i dwie córki).

Charakterystyka twórczości | edytuj kod

Pierwszy film Spielberga, który trafił na duży ekran, to Pojedynek na szosie (Duel), oparty na opowiadaniu Richarda Mathesona. Opowieść o komiwojażerze, którego prześladuje gigantyczna ciężarówka, składa się głównie z dynamicznych sekwencji pościgów. Ujęcia nakręcono tak, aby uniemożliwić widzom identyfikację kierowcy pojazdu. Zasadzie tej Spielberg pozostał wierny w Szczękach (Jaws), które zapewniły młodemu reżyserowi pozycję cudownego dziecka amerykańskiego kina. Przez większość filmu nie było dane widzom zobaczyć krwiożerczego rekina. Podobne chwyty narracyjne Spielberg wykorzystał w filmie Bliskie spotkania trzeciego stopnia (Close Encounters of the Third Kind), zrealizowanym na podstawie własnego scenariusza. Tajemnica i dążenie do jej poznania jest elementem łączącym większość filmów w dorobku reżysera.

Spielberg wykorzystuje w swoich filmach motyw tzw. równoległych rzeczywistości. Postacie często wkraczają w inny świat, w rządzącą się swoimi prawami scenerię z baśni. Zabiegi takie można dostrzec również w filmach o poważnej tematyce, np. Liście Schindlera.

Stali współpracownicy | edytuj kod

Spielberg od wielu lat współpracuje na planie filmowym z grupą tych samych współpracowników. Najczęściej współpracował z nim kompozytor John Williams, który napisał muzykę do 26 filmów Spielberga, czyli wszystkich od 1974 roku, z wyjątkiem Koloru purpury oraz Player One. Tuż za nim plasuje się montażysta Michael Kahn – 24 filmy (wszystkie od 1977 roku, z wyjątkiem E.T.). Janusz Kamiński od czasu Listy Schindlera był autorem zdjęć do wszystkich kolejnych filmów Stevena Spielberga, z wyjątkiem Przygód Tintina (w sumie 13 filmów). Scenograf Rick Carter od 1993 roku pracował przy ośmiu filmach reżyserowanych przez Spielberga. Dennis Muren tworzył efekty wizualne przy filmach Spielberga siedem razy, w latach 1977–2005. Projektantka kostiumów Joanna Johnston od 1989 roku pracowała ze Spielbergiem sześć razy.

Spośród aktorów Tom Hanks często występuje w jego fabułach i produkcjach. Także młodzi aktorzy rozpoczynali swoją karierę od filmów Spielberga, np. Drew Barrymore (E.T.) czy Christian Bale (Imperium Słońca).

Działalność społeczna i polityczna | edytuj kod

W 1994 roku, po nakręceniu „Listy Schindlera”, Steven Spielberg założył USC Shoah Foundation Institute for Visual History and Education^[5], której zadaniem jest gromadzenie materiałów wideo, dokumentujących wspomnienia osób ocalałych z holocaustu oraz „świadków historii”. Fundacja zbiera także materiały dokumentujące zbrodnie dokonane na innych mniejszościach, prześladowanych przez nazistowskie Niemcy (Romach, homoseksualistach, więźniach politycznych czy ofiarach polityki eugenicznej)^[6].

Spielberg jest wyborcą amerykańskiej Partii Demokratycznej. Jest blisko zaprzyjaźniony z byłym prezydentem USA Billem Clintonem. W prawyborach prezydenckich w USA w 2007 roku opowiadał się za wystawieniem jako kandydata Demokratów Hillary Clinton.

We wrześniu 2008 roku Spielberg wraz z żoną zamanifestowali silne poparcie dla idei małżeństw osób tej samej płci wyrażając głośny sprzeciw wobec propozycji poprawki konstytucyjnej w amerykańskim stanie Kalifornia, która precyzując obowiązującą w Kalifornii definicję związku małżeńskiego jako związku „między mężczyzną i kobietą”, eliminowała prawo par tej samej płci do zawierania małżeństw (tzw. Propozycja 8)^[7].

W 2001 roku złożył rezygnację z członkostwa w amerykańskiej organizacji skautów (ang.: Boy Scouts of America) ze względu na jej homofobiczne nastawienie^[8]^[9].

Filmografia | edytuj kod

Reżyser

Ostatnia broń (1959)
Fighter Squad (1961)
Escape to Nowhere (1961)
Firelight (1964)
Slipstream (1967)
Amblin' (1968)
Night Gallery (odcinki Eyes, 1969 oraz Make Me Laugh, 1971)
Marcus Welby, lekarz medycyny (odcinek The Daredevil Gesture, 1970)
The Name of the Game (odcinek LA 2017, 1971)
The Psychiatrist (odcinki Par for the Course oraz The Private World of Martin Dalton, 1971)
Columbo (odcinek Morderstwo z książki, 1971)
Owen Marshall: Counselor at Law (odcinek Eulogy for a Wide Receiver, 1971)
Pojedynek na szosie (1971)
Something Evil (1972)
Savage (1973)
Sugarland Express (1974)
Szczęki (1975)
Bliskie spotkania trzeciego stopnia (1977)
1941 (1979)
Poszukiwacze zaginionej Arki (1981)
E.T. (1982)
Strefa mroku (segment Kick the Can, 1983)
Indiana Jones i Świątynia Zagłady (1984)
Kolor purpury (1985)
Niesamowite historie (odcinki Ghost Train oraz The Mission, 1985)
Imperium Słońca (1987)
Indiana Jones i ostatnia krucjata (1989)
Na zawsze (1989)
The Visionary (1990)
Hook (1991)
Park Jurajski (1993)
Lista Schindlera (1993)
Zaginiony świat: Jurassic Park (1997)
Amistad (1997)
Szeregowiec Ryan (1998)
Nieukończona podróż (1999)
A.I. Sztuczna inteligencja (2001)
Raport mniejszości (2002)
Złap mnie, jeśli potrafisz (2002)
Terminal (2004)
Wojna światów (2005)
Monachium (2005)
Indiana Jones i Królestwo Kryształowej Czaszki (2008)
Przygody Tintina (2011)
Czas wojny (2011)
Lincoln (2012)
Most szpiegów (2015)
BFG: Bardzo Fajny Gigant (2016)
Czwarta władza (2017)
Player One (2018)
West Side Story (2021)