T-55

T-55 w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

T-55 – radziecki czołg podstawowy I generacji.

Spis treści

Historia | edytuj kod

Czołg powstał przez modernizację czołgu T-54. Produkowany w latach 1958-1981. Głównym uzbrojeniem czołgu jest armata D-10T kal. 100 mm stabilizowana w dwóch płaszczyznach. Produkowany w ZSRR, a także na licencji w Czechosłowacji i Polsce. Czołg T-55 był ówcześnie jedną z najlepszych konstrukcji w swojej klasie. W latach 80. XX wieku był wykorzystywany przez siły zbrojne 38 państw. Wycofany z polskiej armii w 2002 r. Czołg T-55 produkowany był również w Chinach przez firmę Norinco pod nazwą Typ 59. Liczba wszystkich wyprodukowanych na świecie czołgów T-54/T-55 przekracza 95 000 egzemplarzy i przewyższa liczbę wszystkich czołgów innych typów wyprodukowanych na świecie po II wojnie światowej (stan na dzień 20.05.2004 r.).

Wersje podstawowe | edytuj kod

  • T-55 – produkowana w latach 1958-1962
  • T-55A – produkowana w latach 1963-77, w Polsce 1968-81
  • T-55K,T-55AK, T-55MK – wersje dowódcze

Modernizacje | edytuj kod

  • T-55M, T-55AM – dodany system kierowania ognia Wołna, stabilizacja działa, silnik V-55U, zwiększone opancerzenie,
  • T-55M-1/T-55AM-1 – wersja z silnikiem V-46 od T-72
  • T-55AD/T-55AMD/T-55AD1/T-55AMD1 – wersja z systemem obrony aktywnej Drozd
  • T-55MV/T-55AMV/T-55MV-1/T-55AMV-1 – wersja z pancerzem reaktywnym
  • T-55AM2
  • T-55AM2PB – wersja dla armii NRD
  • T-55M5 – wersja z pancerzem reaktywnym, nowy system kontroli ognia i system stabilizacji ognia
  • T-55M6 – wersja M5 z dodatkowymi kołami w podwoziu, nową wieżą i automatycznym systemem ładowania.
  • Safir-74/T-72Z – modernizacja irańska, SKO Fotona, armata 105 mm M68/L7, pancerz reaktywny, silnik o mocy 780 KM.
  • Tiran 5 – izraelska wersja czołgów T-55 zdobytych w trakcie wojny sześciodniowej w 1967 roku. Część z nich służyła w armii izraelskiej bez modyfikacji, jednak z czasem Tiran został wyposażony w przedmuchiwacze, armatę M-68 kaliber 105 mm (wersja o nazwie Tiran 5Sz) czy też pojemniki transportowe po boku i z tyłu wież[1][2].
  • Tiran 5 Nochri – izraelska modyfikacja z lat 70. XX wieku zdobytych w 1967 roku czołgów T-55 polegająca na zamontowaniu dodatkowego wyposażenia z przodu w postaci trału bijakowego lub zestawu spychającego[1][2].

Produkcja w Polsce | edytuj kod

Licencję czołgu T-55 zakupiono w 1964 r. Jego produkcję podjęły Zakłady Mechaniczne Bumar-Łabędy w miejsce wcześniej produkowanych czołgów T-54. W 1968 r. podjęto produkcję nowego modelu T-55A, a następnie jego wersji dowódczej T-55AD. Produkcja czołgu kontynuowana była do 1981 r. Ogółem wyprodukowano ok. 5000 pojazdów wszystkich wersji. Podwozie czołgu T-55 wykorzystano do opracowania wozu zabezpieczenia technicznego WZT-2 oraz mostu towarzyszącego BLG-67.

Czołgi T-55 produkowane były nie tylko na potrzeby armii polskiej. Znaczna ich część przeznaczona była na eksport i to nie jedynie do państw Układu Warszawskiego, ale także do państw zaprzyjaźnionych, zwłaszcza z Bliskiego Wschodu. Produkowane w Polsce pojazdy cieszyły się bardzo dobrą opinią i były wyżej oceniane od czołgów tego samego typu produkowanych w ZSRR. W latach siedemdziesiątych czołgi te były polskim hitem eksportowym.

Czołgi T-55 eksploatowane w Wojsku Polskim w połowie lat 70. zmodernizowano do wersji T-55M, zbliżonej standardem do czołgu T-55A.

W połowie lat 80. XX w. część czołgów T-55A (560 szt.) zmodernizowano do typu T-55AM "Merida"

 Osobny artykuł: T-55AM Merida.

Wersje produkowane w Polsce | edytuj kod

  • T-55 – produkowana w latach 1964-1968
  • T-55A – produkowana w latach 1968-1981
  • T-55M – unifikacja T-55 do standardu T-55A
  • T-55U – unifikacja T-54 do standardu T-55A. Występowała także pod wcześniejszą nazwą T-54AM2
  • T-55AD1 – czołg dowódczy
  • T-55AD2 – czołg dowódczy
  • T-55AM – czołg z systemem kierowania ogniem Merida
  • T-55AD1M – czołg dowódczy z systemem kierowania ogniem Merida
  • T-55AD2M – czołg dowódczy z systemem kierowania ogniem Merida
  • T-55AMS – czołg saperski z systemem kierowania ogniem Merida

Pojazdy wsparcia na podwoziu T-55 produkowane w Polsce | edytuj kod

Opis konstrukcji T-55A | edytuj kod

Czołg T-55, podobnie jak T-54, miał klasyczny układ konstrukcyjny. Kadłub wykonano z walcowanych płyt pancernych o maksymalnej grubości 99 mm. Wieża w kształcie półsferycznym składała się z elementów odlewanych o grubości do 203 mm i stropu z blach pancernych. Wnętrze kadłuba i wieży wyłożone było wykładziną antyradiacyjną ograniczająca promieniowanie przenikliwe. Pojazd podzielony był na trzy przedziały: kierowania, bojowy i napędowy.

W przedziale kierowania znajdowało się stanowisko mechanika-kierowcy (po lewej stronie) oraz zbiornik paliwa i część amunicji do armaty (po prawej stronie). Środkową część wozu, przykrytą obrotową wieżą, stanowił przedział bojowy. Znajdowały się tu stanowiska dowódcy czołgu i działonowego (z lewej strony) oraz ładowniczego (z prawej). W wieży zamontowane było uzbrojenie, przyrządy obserwacyjne i celownicze oraz środki łączności zewnętrznej i wewnętrznej.

W przedziale napędowym, zajmującym tylną część czołgu, umieszczono silnik wysokoprężny i układ przeniesienia mocy złożony z: przekładni pośredniej, wielotarczowego sprzęgła głównego, skrzyni biegów o 5 przełożeniach do jazdy w przód i jednym w tył, dwóch mechanizmów skrętu i dwóch przekładni bocznych. Sterowanie mechanizmami skrętu za pomocą układu kierowania ze wspomaganiem hydraulicznym typu HK-10. Układ bieżny składał się z dziesięciu podwójnych kół nośnych zawieszonych niezależnie na wahaczach i wałkach skrętnych, dwóch kół napinających z przodu i dwóch kół napędzających z tyłu. Gąsienice metalowe złożone z 90 ogniw każda.

Zasadnicze uzbrojenie obejmowało: 100 mm armatę sprzężoną z 7,62 mm karabinem maszynowym, stabilizowane w płaszczyźnie pionowej i poziomej, umieszczone w wieży, oraz przeciwlotniczy 12,7 mm wielkokalibrowy karabin maszynowy zamocowany na stropie wieży (przy włazie ładowniczego). Czołg posiadał dzienny celownik przegubowy typu TSz-2B-32P o powiększeniu 3,5x i 7x oraz nocny celownik peryskopowy typu TPN-1-22-11 o powiększeniu 5,5x. Dowódca czołgu dysponował przyrządem obserwacyjnym TPKU-2B i czterema peryskopami. W nocy, w miejsce przyrządu TPKU-2B, montowano aktywny noktowizor TKN-1. Działonowy i ładowniczy mieli do dyspozycji po jednym peryskopie, a mechanik-kierowca dwa peryskopy oraz noktowizor TWN-2 do jazdy w nocy. Środki łączności stanowiła radiostacja typu R-123 o zasięgu do 20 km i czołgowy telefon wewnętrzny typu R-124. Czołg posiadał półautomatyczny system przeciwpożarowy typu "Rosa", układ ochrony przeciwatomowej z rentgenometrem DP-3B (w najnowszych seriach – DPS-68M1), urządzenie dymotwórcze TAD do stawiania zasłon dymnych oraz wyposażenie do pokonywania przeszkód wodnych po dnie.

Ciekawostka | edytuj kod

W październiku 1979 roku wojsko rodezyjskie otrzymało osiem czołgów T-55 z Południowej Afryki, skonfiskowanych z francuskiego statku „Astor”, który transportował broń z Libii dla Idi Amina w Ugandzie. Reżim Amina upadł w dniu, w którym statek zadokował w Mombasie. „Astor” został przekierowany do Angoli. Statek został przechwycony przez marynarkę wojenną RPA i przekierowany do Durbanu, gdzie skonfiskowano ładunek, w tym dziesięć zbudowanych w Polsce czołgów T-55LD (zbudowanych w 1975 roku). Dwa czołgi pozostały w RPA. Pozostałe osiem przetransportowano do Rodezji wraz z doradcami wojskowymi z RPA w celu przeszkolenia załóg z Rodezji. Po przyjeździe T-55 miały oryginalny libijski kamuflaż. Major Winkler rozkazał przemalować czołgi na amerykański kamuflaż, który był wyjątkowo nieodpowiedni, a na koniec instruktorzy z Południowej Afryki kazali pomalować czołgi w kamuflaż RPA. Produkowane w Związku Radzieckim radia zostały usunięte z czołgów i zastąpione przez południowoafrykańskie radia i zestawy słuchawkowe używane w pojazdach Eland 90. Załogi czołgów otrzymały zupełnie nowe radzieckie karabiny szturmowe AKMS.

W polskich muzeach | edytuj kod

Czołgi T-55 są eksponowane w następujących muzeach:

Plany i modele | edytuj kod

Tamiya: 35257 T-55A skala 1/35 Trumpeter: 07282 T-55 Mod. 1958 skala 1/72 Trumpeter: 00342 T-55 Mod. 1958 skala 1/35 Trumpeter: 07284 T-55 with BTU-55 skala 1/72 Trumpeter: 07283 T-55 with KMT-5 skala 1/72 Skif: 220 TO-55 skala 1/35 Skif: 221 T-55A skala 1/35 Skif: 222 T-55AM skala 1/35 Skif: 225 T-55AK skala 1/35 UM: 232 T-55AD 1 skala 1/35 Italeri: 6427 T-55 skala 1/35 Takom: 2057 T-55AM2B skala 1/35 PST: 72046 T-55 skala 1/72 GPM: 3/2007 T-55A skala 1:25

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ a b Tiran 4/5 (T-54/T-55), „Global Security” [dostęp 2020-01-02] .
  2. ↑ a b History of the Tiran in IDF service [dostęp 2020-01-02] [zarchiwizowane 2014-09-15] .

Bibliografia | edytuj kod

  • Czołg średni T-55A i czołg dowódczy T-55AD. Opis i użytkowanie, Warszawa 1969
  • Jerzy Kajetanowicz, Prace nad rozwojem sprzętu pancernego w Polsce-przegląd lat 1955-1990, Poligon 2010, nr 5
  • Janusz Magnuski, Wozy bojowe LWP 1943-1983 wyd. MON Warszawa 1985 ​ISBN 83-11-06990-5​
  • Krzysztof MK.M. Gaj Krzysztof MK.M., Czołg T-55AM i pochodne (T-55AD-1M, T-55AD-2M, T-55AMS), Pruszków: Krzysztof M. Gaj, 2013, ISBN 978-83-936039-3-0, OCLC 848214531 .
Na podstawie artykułu: "T-55" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy