Turyngia w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwaniaTuryngia (niem. Freistaat Thüringen – Wolny Kraj Turyngia[3]) – kraj związkowy w Niemczech mający stolicę w Erfurcie.
Turyngia graniczy z następującymi krajami związkowymi: Hesja, Bawaria, Saksonia, Saksonia-Anhalt, Dolna Saksonia.
Spis treści
- 1 Geografia
- 2 Historia
- 3 Gospodarka
- 4 Polityka
- 5 Administracja
- 6 Ciekawostki
- 7 Przypisy
- 8 Linki zewnętrzne
Geografia | edytuj kod
Południe kraju związkowego od Eisenach do Sonneberg jest zdominowane przez górzyste pasma Lasu Turyńskiego (Großer Beerberg, 982 m n.p.m.) i Lasu Frankońskiego. Liczne rzeki, w tym największe: Soława (Saale), Werra, Unstruta (Unstrut). Obszar pagórkowaty pokrywają lasy liściaste i mieszane. Przez środkową Kotlinę Turyńską przebiega ze wschodu na zachód główna arteria komunikacyjna przy której leżą miasta: Eisenach, Gotha, Erfurt, Weimar, Jena i Gera.
Historia | edytuj kod
Od ok. 400 księstwo plemienne Turyngów, w 531 roku podbite przez Franków. W VIII wieku schrystianizowana. Od ok. 804 roku marchia w państwie Karola Wielkiego, następnie rozpadła się na liczne terytoria pozostające pod rządami dostojników duchownych i świeckich. Wschodnią część regionu, leżącą wówczas poza granicami Turyngii, w VIII w. zamieszkiwali Słowianie. W XI wieku Turyngia została zjednoczona pod władzą Ludowingów, od połowy XIII wieku stopniowo przechodziła pod zwierzchnictwo Wettynów. Od 1485 roku w większości stanowiły własność ernestyńskiej linii rodu, od XVI wieku podzieloną na kilka odrębnych księstw saskich. Środkowy pas dzisiejszej Turyngii był częścią Elektoratu Saksonii, a w latach 1697–1763 znajdował się pod panowaniem królów Polski Augusta II Mocnego i Augusta III Sasa. Pamiątką po unii są pocztowe słupy dystansowe w miastach Auma-Weidatal i Neustadt an der Orla, ozdobione herbami Polski i Saksonii, królewskim monogramem i polską koroną królewską, oraz kamień milowy z królewskim monogramem w Bad Langensalza.
Podział polityczny obszaru dzisiejszej Turyngii w 1680 r.W międzyczasie w regionie istniały także inne kraje, m.in.: Vogtland, obejmujący od XI w. do XVI w. wschodnie krańce regionu z miastami Gera i Weida, będący w XIV-XV w. protektoratem Królestwa Czech, hrabstwa Reuss i Schwarzburg, wolne miasta Mühlhausen i Nordhausen, a okolice Erfurtu pozostawały posiadłością Arcybiskupstwa Moguncji.
Ziemie Vogtlandu zostały z biegiem czasu rozdzielone pomiędzy Elektorat Saksonii oraz hrabstwo Reuss, z którego powstały księstwa Reuss linii starszej i linii młodszej. Hrabstwo Schwarzburg zostało podzielone w 1599 na hrabstwa Schwarzburg-Sondershausen i Schwarzburg-Rudolstadt, podniesione na przełomie XVII i XVIII w. do rangi księstw.
W okresie reformacji ośrodek protestancki.
W latach 1802–1803 Erfurt, Mühlhausen i Nordhausen zostały przyłączone do Królestwa Prus. W październiku 1806 obszar zmagań wojny IV koalicji antyfrancuskiej. 9 października Francuzi pokonali Prusaków w bitwie pod Schleiz. 10 października zwyciężyli w bitwie pod Saalfeld, a 14 października odnieśli zwycięstwo w wielkiej bitwie pod Jeną-Auerstedt. 16 października garnizon pruski dowodzony przez przyszłego króla Holandii Wilhelma I poddał Erfurt Francuzom. W 1807 miasto zostało stolicą Księstwa Erfurtu(ang.), z kolei Mühlhausen i Nordhausen zostały częścią Królestwa Westfalii. Oba kraje podlegały Francji. W 1815 ponownie włączone do Prus wraz z zachodnimi ziemiami Saksonii, stanowiły południową część prowincji Saksonia. Prowincja oraz księstwa Wettynów, Reussów i Schwarzburgów ostatecznie zostały włączone w 1871 r. do Niemiec.
Podział polityczny obszaru dzisiejszej Turyngii w 191025 marca 1919 przedstawiciele landtagów dotychczasowych ośmiu księstw saskich uzgodnili połączenie się w jeden kraj związkowy. Powstał on ostatecznie w 1920 roku na mocy decyzji rządu Rzeszy (RGBl. 1920, I, s. 841), obejmując terytoria dawnych księstw (z wyjątkiem Coburga, przyłączonego do Bawarii na mocy postanowień plebiscytu z 30 X 1919 oraz pozostającego w Prusach Erfurtu). Ponieważ stosunki majątkowe rodów książęcych zdetronizowanych w 1918 nie doczekały się regulacji ustawowej (20 czerwca 1926 upadł wniosek o wywłaszczenie bez odszkodowania), rząd krajowy Turyngii zmuszony był do negocjacji z przedstawicielami 7 dawnych domów panujących, nie osiągając jednak porozumienia do 1933 roku. W obliczu konieczności pokrycia deficytu budżetowego naziści, którzy w tym roku objęli tam rządy, uznali te roszczenia za niebyłe[4]. W 1945 roku stolicę Turyngii przeniesiono z Weimaru do Erfurtu. Po II wojnie światowej od 1949 roku w granicach NRD. W 1952 roku podzielona na trzy okręgi (Bezirke): Erfurt, Suhl i Gera. Od 1990 roku kraj związkowy w zjednoczonych Niemczech.
Gospodarka | edytuj kod
Region przemysłowo-rolniczy. Eksploatacja złóż gazu ziemnego, soli potasowych i rud żelaza. Rozwinięty przemysł maszynowy, elektrotechniczny, elektroniczny, środków transportu, chemiczny, włókienniczy, precyzyjny, poligraficzny, szklarski i spożywczy. Hutnictwo żelaza. Uprawa pszenicy, jęczmienia, ziemniaków, buraków cukrowych i warzyw. Hodowla bydła, trzody chlewnej i owiec. Rozwinięta turystyka. Liczne ośrodki wypoczynkowe, sportów zimowych (m.in. Oberhof) i uzdrowiska klimatyczne (Bad Salzungen, Wurzbach).
Polityka | edytuj kod
Bodo Ramelow, premier Turyngii (2014-2020) Landtag TuryngiiW Turyngii od 1990 roku, czyli od zjednoczenia Niemiec, rządzili chadecy z CDU[5]. Jednak 5 grudnia 2014 landtag na nowego premiera wybrał Bodona Ramelowa z postkomunistycznej partii Die Linke, która utworzyła koalicję z SPD oraz Zielonymi[5]. Ramelow zastąpił dotychczasowego premiera, którym była Christine Lieberknecht (CDU). Był to pierwszy przypadek objęcia władzy w landzie przez postkomunistów[5].
Podział głosów w kadencji 2009-2014
Koalicja rządząca: CDU/SPD Dzień wyborów: 30 sierpnia 2009 Premier: Christine Lieberknecht (CDU)- CDU – 30
- SPD – 19
- FDP – 7
- Partia Zielonych – 6
- Linke – 26
Podział głosów w kadencji 2014-2019[6][7]
Koalicja rządząca: Die Linke, SPD oraz Zieloni Dzień wyborów: 14 września 2014 Premier: Bodo Ramelow (Die Linke)- CDU – 33,5 proc.
- Die Linke – 28,2 proc.
- SPD – 12,4 proc.
- Alternatywa dla Niemiec – 10,6 proc.
- Partia Zielonych – 5,7 proc.
Administracja | edytuj kod
ErfurtKraj związkowy dzieli się na powiaty ziemskie (Landkreis), których jest 17 oraz na sześć miast na prawach powiatu. Litery w nawiasach oznaczają skrót na tablicach rejestracyjnych pojazdów.
Miasta na prawach powiatu | edytuj kod
JenaPowiaty ziemskie | edytuj kod
Powiaty Turyngii- powiat Altenburger Land (ABG)
- powiat Eichsfeld (EIC)
- powiat Gotha (GTH)
- powiat Greiz (GRZ)
- powiat Hildburghausen (HBN)
- powiat Ilm (IK)
- powiat Kyffhäuser (KYF)
- powiat Nordhausen (NDH)
- powiat Saale-Holzland (SHK)
- powiat Saale-Orla (SOK)
- powiat Saalfeld-Rudolstadt (SLF)
- powiat Schmalkalden-Meiningen (SM)
- powiat Sömmerda (SÖM)
- powiat Sonneberg (SON)
- powiat Unstrut-Hainich (UH)
- powiat Wartburg (WAK)
- powiat Weimarer Land (AP)
Ciekawostki | edytuj kod
Archiwum Nietzschego w Weimarze- Na zamku w Altenburgu zamieszkiwał w ostatnich latach życia i zmarł polski władca Władysław II Wygnaniec, założyciel śląskiej linii dynastii Piastów.
- Jedną z głównych wizytówek Erfurtu jest średniowieczny most Krämerbrücke, będący jedynym położonym na północ od Alp mostem o konstrukcji zamkniętej, dwustronnie zabudowanym domami.
- W Eisenach urodził się Johann Sebastian Bach – wybitny barokowy kompozytor, nadworny kompozytor króla Polski Augusta III. Obecnie mieści się tu muzeum Dom Bacha.
- W Weimarze zamieszkiwał węgierski kompozytor i pianista Ferenc Liszt. W jego dawnym domu ma siedzibę muzeum.
- W Weimarze spędził ostatnie lata życia i zmarł Friedrich Nietzsche. Mieści się tu Archiwum Nietzschego, będące najstarszą placówką, poświęconą życiu i spuściźnie filozofa.
Przypisy | edytuj kod
- ↑ „Sensacja” w Turyngii. Zwycięstwo liberała dzięki fortelowi i głosom Alternatywy dla Niemiec, tvn24.pl.
- ↑ Turyngia – statystyka.
- ↑ Protokół 46. posiedzenia Komisji Standaryzacji Nazw Geograficznych poza Granicami Rzeczypospolitej Polskiej.
- ↑ „Rozmowy przy stole”, Wyd. Charyzma 1996, s. 131–132, ISBN 83-85820-02-07.
- ↑ a b c Piotr Jendroszczyk: Sensacyjny sukces postkomunistów w Turyngii. Rzeczpospolita, 5 grudnia 2014. [dostęp 2014-12-05].
- ↑ Jerzy Haszczyński: Postkomunista może być premierem. Rzeczpospolita, 2014-10-19. [dostęp 2014-12-05].
- ↑ Bodo Ramelow ist Ministerpräsident von Thüringen (niem.). Die Welt, 5 grudnia 2014. [dostęp 2014-12-05].