Tyraspol w encyklopedii
Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwaniaTyraspol (rum. Tiraspol, ros. Тирасполь, ukr. Тирасполь) – miasto na terenie Mołdawii, położone na lewym brzegu Dniestru, od 1991 roku stolica samozwańczej republiki Naddniestrza, stanowi miasto wydzielone na prawach rejonu. Wraz z 159 tys. mieszkańców jest drugim co do wielkości miastem Mołdawii.
Spis treści
- 1 Historia
- 2 Demografia
- 3 Żydzi w Tyraspolu
- 4 Sport
- 5 Religia
- 6 Miasta partnerskie
- 7 Galeria
- 8 Przypisy
- 9 Linki zewnętrzne
Historia | edytuj kod
Tyraspol w 1941Nazwa ośrodka wywodzi się od rzeki Dniestr, w czasach rzymskich nazywanej Tiras. Współczesny gród założony został jednak dopiero w 1792 roku przez Aleksandra Suworowa jako rosyjska fortyfikacja - twierdza obronna przed agresją ze strony Turcji, na bazie zamieszkiwanej przez Mołdawian oraz sprowadzonych przez Rosjan osadników różnej narodowości wsi Sucleia[1]. Po rewolucji październikowej należał do Ukrainy Radzieckiej, po 1922 roku zaś do ZSRR. Od 1924 w składzie marionetkowej Mołdawskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, której stolicą został w 1929 roku. Po aneksji Besarabii przez ZSRR w 1940 roku miasto przyłączono do radzieckiej Mołdawii. W latach 1941-1944 pod zarządem Rumunii jako część tzw. Transnistrii.
Historyczna i sowiecka zabudowa w mieścieW 1991 roku Tyraspol stał się stolicą nieuznawanej przez żadne państwo Mołdawskiej Republiki Naddniestrza (prawidłowo: Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej - ros: Pridniestrowskoj Mołdawskoj Riespubliki - "Naddniestrzański" i "Mołdawski" w nazwie rosyjskiej są przymiotnikami), rezyduje tu więc prezydent tego kraju. Tyraspol jest też siedzibą organów władzy i administracji centralnej Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej (NRM) oraz banku centralnego (emisyjnego). W Tyraspolu znajduje się stała placówka misji OBWE - jedynej międzynarodowej organizacji akceptującej (acz nie uznającej) istnienie NRM. Tyraspol to ośrodek przemysłu maszynowego, elektromaszynowego, obronnego, spożywczego. Od lat trzydziestych ubiegłego wieku był siedzibą XIV Armii Radzieckiej - najsilniejszej, najlepiej wyposażonej i wyszkolonej armii której celem było zajęcie rumuńskich pól roponośnych. Jednym z ostatnich dowódców XIV AR był gen. Aleksandr Lebied.
Demografia | edytuj kod
Skład etniczny Tyraspola przedstawia się następująco: Rosjanie 41%, Ukraińcy 32%, Rumuni (Mołdawianie) 18%, Żydzi 1,4%.
Opiekę konsularną nad Polakami przebywającymi w Tyraspolu sprawuje polska placówka konsularna w Kiszyniowie.
W Tyraspolu mieszka kilkaset osób narodowości polskiej. Tyraspol jest jednym z głównych skupisk Polaków w Mołdawii.
Żydzi w Tyraspolu | edytuj kod
- 1847: żydowska populacja wyniosła 1406.
- 1897: żydowska populacja urosła do 8668 osób (27% populacji miasta)
- 1910: w Tyraspolu znajdują się dwie prywatne żydowskie szkoły, pierwsza dla chłopców, druga dla dziewcząt.
- 1926: żydowska populacja zmalała do 6398 osób (29,1% populacji miasta)
- 1959: zamknięcie jedynej czynnej synagogi w mieście, populacja żydowska nie przekroczyła 1500 osób.
- 2007: żydowska populacja wynosi 2200 osób.
Antysemityzm | edytuj kod
- 14-15 kwietnia 2001 - atak bombowy na synagogę tyraspolską, budynek został znacznie uszkodzony. Nikt nie ucierpiał.
- 13-30 marca 2004 - zniszczenie oraz pomalowanie około 70 nagrobków na cmentarzu żydowskim. Lokalne władze odmówiły pomocy oraz wsparcia finansowego na oczyszczenie antysemickich napisów na nagrobkach.
- 4 maja 2004 - próba podpalenia tyraspolskiej synagogi koktajlem Mołotowa. Pożar nie wyrządził większych szkód gdyż został natychmiast ugaszony przez pewnego przechodnia.
Zabytki żydowskie | edytuj kod
Sport | edytuj kod
Kompleks stadionu SheriffW Tyraspolu mają siedziby kluby piłkarskie Sheriff Tyraspol (wielokrotny mistrz Mołdawii) i Dinamo-Auto Tyraspol.
Religia | edytuj kod
Sobór Narodzenia PańskiegoOd 1998 miasto jest siedzibą prawosławnej eparchii tyraspolskiej i dubosarskiej (jurysdykcja Mołdawskiego Kościoła Prawosławnego)[2]. Przed rewolucją październikową w mieście znajdowało się trzy cerkwie wojskowe, sobór św. Mikołaja oraz jednowiercza cerkiew Opieki Matki Bożej. Wszystkie te budowle w okresie radzieckim zostały zniszczone i od początku lat 30. XX wieku do 1988 w Tyraspolu nie było żadnej czynnej świątyni prawosławnej[3]. Obecnie (pocz. XXI w.) w mieście czynnych jest osiem świątyń[4], z których najważniejszą jest sobór Narodzenia Pańskiego, wzniesiony w latach 1998-1999[5]. Jedna z cerkwi, kaplica św. Jerzego, stanowi część Pomnika Chwały Wojennej, upamiętniającego poległych w II wojnie światowej, wojnie w Afganistanie oraz wojnie o Naddniestrze[6].
W Tyraspolu znajduje się także cerkiew staroobrzędowa pod wezwaniem Opieki Matki Bożej. Miejscowa parafia podlega eparchii kiszyniowskiej i całej Mołdawii Rosyjskiej Prawosławnej Cerkwi Staroobrzędowej[7].
Do roku 1929 Tyraspol był siedzibą rzymskokatolickiej diecezji tyraspolskiej, która zanikła w wyniku przemian politycznych i prześladowania Kościoła przez władze radzieckie.
Miasta partnerskie | edytuj kod
Galeria | edytuj kod
-
Most w Tyraspolu
-
Pałac Kultury
-
Teatr miejski
-
Pomnik Lenina przed siedzibą rządu i Rady Najwyższej separatystycznej republiki
-
Siedziba Rady Miasta ("Dom Rad")
-
Pomnik Suworowa
-
Rynek Suworowa
-
Dworzec kolejowy
-
Dniestr zimą
-
Hotel „Aist”
-
Budynek radziecki
-
Trolejbus w Tyraspolu
-
Widok na Dniestr
Przypisy | edytuj kod
- ↑ История села, www.sukleia.ru [dostęp 2016-12-31] .
- ↑ ИСТОРИЯ. www.diocese-tiras.org. [dostęp 2015-11-12].
- ↑ История Покровской церкви г. Тирасполь. pokrovka-tiras.narod.ru. [dostęp 2015-11-12].
- ↑ Благочиния, diocese-tiras.org [dostęp 2017-01-03] .
- ↑ О соборе — Кафедральный собор Рождества Христова, г. Тирасполь, sobor-tiraspol.com [dostęp 2017-01-03] .
- ↑ Столичный Мемориал Воинской Славы был открыт ровно 45 лет назад, „Новости Приднестровья” [dostęp 2017-06-02] (ros.).
- ↑ » Архипастырский визит в Тирасполь и Бендеры Русская Православная Старообрядческая Церковь, rpsc.ru [dostęp 2017-01-03] .
Linki zewnętrzne | edytuj kod
- Tyraspol, [w:] Słownik geograficzny Królestwa Polskiego, t. XII: Szlurpkiszki – Warłynka, Warszawa 1892, s. 718 .