Tyraspol

Na mapach: 46°51′N 29°38′E/46,850000 29,633333

Tyraspol w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Tyraspol (rum. Tiraspol, ros. Тирасполь, ukr. Тирасполь) – miasto na terenie Mołdawii, położone na lewym brzegu Dniestru, od 1991 roku stolica samozwańczej republiki Naddniestrza, stanowi miasto wydzielone na prawach rejonu. Wraz z 159 tys. mieszkańców jest drugim co do wielkości miastem Mołdawii.

Spis treści

Historia | edytuj kod

Tyraspol w 1941

Nazwa ośrodka wywodzi się od rzeki Dniestr, w czasach rzymskich nazywanej Tiras. Współczesny gród założony został jednak dopiero w 1792 roku przez Aleksandra Suworowa jako rosyjska fortyfikacja - twierdza obronna przed agresją ze strony Turcji, na bazie zamieszkiwanej przez Mołdawian oraz sprowadzonych przez Rosjan osadników różnej narodowości wsi Sucleia[1]. Po rewolucji październikowej należał do Ukrainy Radzieckiej, po 1922 roku zaś do ZSRR. Od 1924 w składzie marionetkowej Mołdawskiej Autonomicznej Socjalistycznej Republiki Radzieckiej, której stolicą został w 1929 roku. Po aneksji Besarabii przez ZSRR w 1940 roku miasto przyłączono do radzieckiej Mołdawii. W latach 1941-1944 pod zarządem Rumunii jako część tzw. Transnistrii.

Historyczna i sowiecka zabudowa w mieście

W 1991 roku Tyraspol stał się stolicą nieuznawanej przez żadne państwo Mołdawskiej Republiki Naddniestrza (prawidłowo: Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej - ros: Pridniestrowskoj Mołdawskoj Riespubliki - "Naddniestrzański" i "Mołdawski" w nazwie rosyjskiej są przymiotnikami), rezyduje tu więc prezydent tego kraju. Tyraspol jest też siedzibą organów władzy i administracji centralnej Naddniestrzańskiej Republiki Mołdawskiej (NRM) oraz banku centralnego (emisyjnego). W Tyraspolu znajduje się stała placówka misji OBWE - jedynej międzynarodowej organizacji akceptującej (acz nie uznającej) istnienie NRM. Tyraspol to ośrodek przemysłu maszynowego, elektromaszynowego, obronnego, spożywczego. Od lat trzydziestych ubiegłego wieku był siedzibą XIV Armii Radzieckiej - najsilniejszej, najlepiej wyposażonej i wyszkolonej armii której celem było zajęcie rumuńskich pól roponośnych. Jednym z ostatnich dowódców XIV AR był gen. Aleksandr Lebied.

Demografia | edytuj kod

Skład etniczny Tyraspola przedstawia się następująco: Rosjanie 41%, Ukraińcy 32%, Rumuni (Mołdawianie) 18%, Żydzi 1,4%.

Opiekę konsularną nad Polakami przebywającymi w Tyraspolu sprawuje polska placówka konsularna w Kiszyniowie.

W Tyraspolu mieszka kilkaset osób narodowości polskiej. Tyraspol jest jednym z głównych skupisk Polaków w Mołdawii.

Żydzi w Tyraspolu | edytuj kod

  • 1847: żydowska populacja wyniosła 1406.
  • 1897: żydowska populacja urosła do 8668 osób (27% populacji miasta)
  • 1910: w Tyraspolu znajdują się dwie prywatne żydowskie szkoły, pierwsza dla chłopców, druga dla dziewcząt.
  • 1926: żydowska populacja zmalała do 6398 osób (29,1% populacji miasta)
  • 1959: zamknięcie jedynej czynnej synagogi w mieście, populacja żydowska nie przekroczyła 1500 osób.
  • 2007: żydowska populacja wynosi 2200 osób.

Antysemityzm | edytuj kod

  • 14-15 kwietnia 2001 - atak bombowy na synagogę tyraspolską, budynek został znacznie uszkodzony. Nikt nie ucierpiał.
  • 13-30 marca 2004 - zniszczenie oraz pomalowanie około 70 nagrobków na cmentarzu żydowskim. Lokalne władze odmówiły pomocy oraz wsparcia finansowego na oczyszczenie antysemickich napisów na nagrobkach.
  • 4 maja 2004 - próba podpalenia tyraspolskiej synagogi koktajlem Mołotowa. Pożar nie wyrządził większych szkód gdyż został natychmiast ugaszony przez pewnego przechodnia.

Zabytki żydowskie | edytuj kod

Sport | edytuj kod

Kompleks stadionu Sheriff

W Tyraspolu mają siedziby kluby piłkarskie Sheriff Tyraspol (wielokrotny mistrz Mołdawii) i Dinamo-Auto Tyraspol.

Religia | edytuj kod

Sobór Narodzenia Pańskiego

Od 1998 miasto jest siedzibą prawosławnej eparchii tyraspolskiej i dubosarskiej (jurysdykcja Mołdawskiego Kościoła Prawosławnego)[2]. Przed rewolucją październikową w mieście znajdowało się trzy cerkwie wojskowe, sobór św. Mikołaja oraz jednowiercza cerkiew Opieki Matki Bożej. Wszystkie te budowle w okresie radzieckim zostały zniszczone i od początku lat 30. XX wieku do 1988 w Tyraspolu nie było żadnej czynnej świątyni prawosławnej[3]. Obecnie (pocz. XXI w.) w mieście czynnych jest osiem świątyń[4], z których najważniejszą jest sobór Narodzenia Pańskiego, wzniesiony w latach 1998-1999[5]. Jedna z cerkwi, kaplica św. Jerzego, stanowi część Pomnika Chwały Wojennej, upamiętniającego poległych w II wojnie światowej, wojnie w Afganistanie oraz wojnie o Naddniestrze[6].

W Tyraspolu znajduje się także cerkiew staroobrzędowa pod wezwaniem Opieki Matki Bożej. Miejscowa parafia podlega eparchii kiszyniowskiej i całej Mołdawii Rosyjskiej Prawosławnej Cerkwi Staroobrzędowej[7].

Do roku 1929 Tyraspol był siedzibą rzymskokatolickiej diecezji tyraspolskiej, która zanikła w wyniku przemian politycznych i prześladowania Kościoła przez władze radzieckie.

Miasta partnerskie | edytuj kod

Galeria | edytuj kod

  • Most w Tyraspolu

  • Pałac Kultury

  • Teatr miejski

  • Pomnik Lenina przed siedzibą rządu i Rady Najwyższej separatystycznej republiki

  • Siedziba Rady Miasta ("Dom Rad")

  • Pomnik Suworowa

  • Rynek Suworowa

  • Dworzec kolejowy

  • Dniestr zimą

  • Hotel „Aist”

  • Budynek radziecki

  • Trolejbus w Tyraspolu

  • Widok na Dniestr

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ История села, www.sukleia.ru [dostęp 2016-12-31] .
  2. ↑ ИСТОРИЯ. www.diocese-tiras.org. [dostęp 2015-11-12].
  3. ↑ История Покровской церкви г. Тирасполь. pokrovka-tiras.narod.ru. [dostęp 2015-11-12].
  4. ↑ Благочиния, diocese-tiras.org [dostęp 2017-01-03] .
  5. ↑ О соборе — Кафедральный собор Рождества Христова, г. Тирасполь, sobor-tiraspol.com [dostęp 2017-01-03] .
  6. ↑ Столичный Мемориал Воинской Славы был открыт ровно 45 лет назад, „Новости Приднестровья” [dostęp 2017-06-02]  (ros.).
  7. ↑ » Архипастырский визит в Тирасполь и Бендеры Русская Православная Старообрядческая Церковь, rpsc.ru [dostęp 2017-01-03] .

Linki zewnętrzne | edytuj kod

Kontrola autorytatywna (gmina w Mołdawii):
Na podstawie artykułu: "Tyraspol" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy