Zarzuela

Zarzuela w encyklopedii

Z Wikipedii, wolnej encyklopedii Przejdź do nawigacji Przejdź do wyszukiwania

Zarzuela (wymowa według IPA: [θaɾ'θwela] w Hiszpanii, [saɾ'swela] w krajach hiszpańskojęzycznych Ameryki Łacińskiej) – forma muzyczna liryczno-dramatyczna pochodzenia hiszpańskiego, w której występują naprzemiennie sceny mówione i śpiewane, w okresie późniejszym zawierająca także taniec; rodzaj musicalu. Nazwa wywodzi się prawdopodobnie od nazwy domku myśliwskiego zwanego Palacio Real de la Zarzuela (hiszp. Zarzas – miejsce porośnięte jeżynami), znajdującego się niedaleko Madrytu, gdzie w XVII wieku po raz pierwszy przedstawiono ten rodzaj sztuki hiszpańskiemu dworowi królewskiemu (tzw. Fiestas de Zarzuela).

Występują dwie formy zarzuelli: zarzuela barokowa (lata 1630-1750, styl wcześniejszy) i zarzuela romantyczna (lata 1850-1950), który możemy dalej podzielić na dwa podtypy: género grande (w 3 aktach o tematyce poważnej) i género chico (tzw. zarzuelita; w 1 akcie, z reguły o charakterze komicznym).

Musical znany był już w Hiszpanii od czasów Juana del Encina. Nowa forma zwana zarzuelą była o tyle innowacyjna, że dodawała funkcję dramatyczną do partii muzycznych. Stała się ona integralną częścią dzieła. Inne zmiany to udział wielkiej orkiestry i włączenie partii chóralnych, pieśni i tańca.

Zarzuela (także znana jako zarzuelta) to też integralna część muzyki filipińskiej. Przybyła razem z pierwszymi hiszpańskimi kolonizatorami i zakonnikami i błyskawicznie rozprzestrzeniła wśród rdzennej ludności, która przystosowała ją do swojego gustu.

Znawcy historii tego gatunku szacują, że napisano przeszło 12 000 zarzueli[1].

Spis treści

Najbardziej znane utwory | edytuj kod

Plakat do zarzuelli Doña Francisquita (kompozytor: Amadeu Vives, 1923 r.)


Kompozytorzy tworzący zarzuelę | edytuj kod

Hiszpański kompozytor oper i zarzueli Tomás Bretón

Pierwszym znanym kompozytorem zarzueli był Juan Hidalgo[2].

W drugiej poł. XVII w. zarzuela miała cechy francuskiego ballet de cour (wprowadzenie baletu i popularnych tańców, wykonywanych z towarzyszeniem gitary i kastanietów). Wybitnymi przedstawicielami tego typu zarzueli byli Sebastián Durón oraz Antonio de Literes.

W XVIII w. rosnący wpływ opery włoskiej przyczynił się do spadku zainteresowania zarzuelą (zarzuele w stylu opery włoskiej komponował m.in. José de Nebra).

W XIX w., wraz z rozwojem kierunku narodowego w muzyce hiszpańskiej, zarzuela przeżyła renesans. W 1856 powstał Teatro de la Zarzuela, w którym wystawiali swe dzieła m.in. R. Chapí, M.F. Caballero, T. Bretón

W XX wieku przedstawicielami zarzueli grande byli m.in.: Francisco Alonso-Lopéz, Federico Moreno Torroba, genero chico uprawiali m.in. Jacinto Guerrero Torres i Ernesto Pérez Rosillo.

Inne znaczenia tego wyrazu | edytuj kod

Zarzuela to także nazwa dania pochodzącego z kuchni hiszpańskiej, przyrządzanego z różnorodnych owoców morza i ryb. Nazwa zawdzięcza swój rodowód operowy bogatej mieszance składników.

Przypisy | edytuj kod

  1. ↑ ArkadiuszA. Jędrasik ArkadiuszA., Antonio de Literes – Jupiter y Semele (recenzja płyty), 2003 .
  2. ↑ Encyklopedia muzyczna PWM, 1995 .

Bibliografia | edytuj kod

  • Christopher Webber. The Zarzuela Companion. Maryland, Scarecrow Press, 2002. Lib. Cong. 2002110168 / ​ISBN 0-8108-4447-8​ (ang.)
  • Casares Rodicio, Emilio (ed.). Diccionario de la Zarzuela. España e Hispanoamérica. (2 tomy) Madrid, ICCMU, 2002-3 (hiszp.)
  • Roger Alier (auct.) "Zarzuela", w L. Macy (ed.). New Grove Dictionary of Music and Musicians, dostęp online z dn. 4 czerwca 2005. (dostęp płatny) (ang.)
  • Antoni Pizà. Antoni Literes. Introducció a la seva obra (Palma de Mallorca: Edicions Documenta Balear, 2002) ​ISBN 84-956-9450-6​ (hiszp.)
  • Cincotta, Vincent J. Zarzuela-The Spanish Lyric Theatre. University of Wollongong Press, rev. ed. 2005,pp. 766 ​ISBN 0-864187-00-9​ (ang.)
  • Historia Zarzueli na Zarzuela.net (ang.)

Zobacz też | edytuj kod

Kontrola autorytatywna (gatunek muzyczny):
Na podstawie artykułu: "Zarzuela" pochodzącego z Wikipedii
OryginałEdytujHistoria i autorzy